ဆရာ႐ွင့္ သမီးက အသက္ ၂၀ပါ။ ကေလးေမြးထားတာ မၾကာေသးပါဘူး။ ကေလးက တလေက်ာ္ေက်ာ္ပဲ ႐ွိပါေသးတယ္။ သမီးက Rh D negative ပါ။ ကေလးက Rh D positive ပါ။ အဲဒါ ေနာက္ကေလးယူရင္ ဘာေတြျဖစ္ႏုိင္မလဲဆရာ။ အမွားပါရင္ခြင့္လႊတ္ပါဆရာ။
လူ႔ေသြးကို လူ႔မ်က္စိနဲ႔ ၾကည့္ရင္ နီရဲေနတာကလြဲလို႔ တေယာက္ေသြးနဲ႔ ေနာက္တေယာက္ေသြး ခြဲျခားမရႏိုင္ပါ။ သူရဲေကာင္းေသြးနဲ႔ သူရဲေဘာေၾကာင္သူေသြး အေရာင္အတူတူပါဘဲ။ အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္ရင္ေတာ့ မတူတာေတြ သိလာမယ္။ အုပ္စုခြဲနည္းက အမ်ားဆံုး ၂ နည္းကိုသံုးတယ္။ တျခားနည္းေတြလဲ ရွိေသးတယ္။
လူတေယာက္ဟာ ABO အုပ္စုခြဲနည္းထဲကတမ်ိဳး နဲ႔ Rh အုပ္စုခြဲနည္းထဲကတမ်ိဳး ရွိလာမယ္။ အမ်ားနားယဥ္တဲ့ (ေအ-ဘီ-အို-ေအဘီ) (၄) မ်ိဳးစလံုးမွာ အေပါင္းနဲ႔ အႏုတ္ရွိလို႔ ေပါင္း (၈) မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ေမးတဲ့သူမွာ ABO အရ (ဘီ) နဲ႔ Rh က အေပါင္း။ ဒီေနရာမွာ (ဘီ) (ေပါ့ေဇးတစ္ဖ္) ဆိုတာ အသဲေရာင္ (ဘီ) ပိုး ရွိတာနဲ႔ မွားတတ္တယ္။
ေသြးနီဥအေပၚမွာရွိတဲ့ ဓါတ္ပစၥည္းေပါင္း အစံု ၃ဝ ရွိတယ္။ လူတေယာက္ဟာ အဲဒီထဲက တမ်ိဳးျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။ ဒါေတြထဲမွာ (အင္တီဂ်င္) ေခၚတဲ့ ေသြးအုပ္စုကို ျပ႒ာန္းေပးတဲ့ အမ်ိဳးေပါင္း ၆ဝဝ မကရွိတယ္။ လူတိုင္း သေႏၶသားဘဝကေန ေသတဲ့ အထိ ေသြးအုပ္စုက ေျပာင္းမသြားဘူး။ အရင္သိထားတာနဲ႔ ေနာက္စစ္တာ မတူရင္ တေနရာမွာ မွားေနလို႔ျဖစ္တယ္။ တမင္တာေျပာင္းေအာင္လုပ္ႏိုင္တာေတာ့ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီအစားထိုးတာ။ (ေအ) ေသြးလူနာကို (အို) ေသြး ရိုးတြင္းျခင္ဆီေတြ အမ်ားၾကီးသြင္းေပးရင္ (အို) ျဖစ္သြားႏိုင္တယ္။
ႏိုင္ငံတကာ ေသြးသြင္းအသင္းၾကီးကေန သတ္မွတ္ထားတာ ေသြးအုပ္စုေပါင္း (၃ဝ) ရွိတယ္။ အမ်ားဆံုးအသံုးက်တဲ့ Blood group systems ေသြးအုပ္စုခြဲနည္းေတြကေတာ့ -
၁။ ABO blood group system (ေအ-ဘီ-အို) စနစ္ နဲ႔
၂။ Rh (Rhesus) blood group system (အာရ္အိတ္ခ်္) စနစ္ေတြျဖစ္တယ္။ ဒီစာမွာ ဒါတခုထဲသာေရးပါမယ္။
Rh blood group system (အာရ္အိတ္ခ်္) စနစ္
တျခားေသြးအုပ္စုခြဲနည္းေတြထဲမွာ MNS system စနစ္၊ Kell system စနစ္၊ Lewis system စနစ္ စတာေတြ ပါတယ္။ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္မွာ (အာရ္အိတ္ခ်္) စနစ္ကို Philip Levine နဲ႔ Rufus Stetson ပညာရွင္ ၂ ဦးကေန စေတြ႔တာျဖစ္တယ္။ ၃၁ ႏိုင္ငံက လူေပါင္း ၂၂၆၁ဝ၂၅၂၄၄ (သန္း ၂ ေထာင္ေက်ာ္) ကို စာရင္းေကာက္တယ္။ ရလဒ္ေတြကေတာ့ -
O (+) = 36.44%
A (+) = 28.27%
B (+) = 20.59%
AB (+) = 5.06%
O (-) = 4.33%
A (-) = 3.52%
B (-) = 1.39%
AB (-) = 0.45%
ဒါေၾကာင့္ Rh (+) ျဖစ္သူ 90.35% နဲ႔ Rh (-) ျဖစ္သူ 9.65% ရွိတယ္။ Rh negative (အာရ္အိတ္ခ်္) အႏုတ္ ရွိသူေတြက အာရွမွာ ဝ႕၃% ရွိျပီး၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ၁၅% ရွိတယ္။ အာရွသားေတြ ကံေကာင္းတယ္။ ဘာလို႔လဲ၊ ဆက္ဖတ္ပါ။
Rhesus (Rh) factor (အာရ္အိတ္ခ်္-ဖက္တာ)
လူတေယာက္ရဲ႕ ေသြးနီဥေတြအေပၚယံမွာ ေမြးရာပါ (ပရိုတင္း) တမ်ိဳးရွိတာကို စမ္းေတြ႔သူကို Rh positive လို႔ေခၚတယ္။ မေတြ႔ရင္ Rh negative လို႔ေခၚတယ္။ Rh antigen (အာရ္အိတ္ခ်္-အင္တီဂ်င္) ၃ဝ ထဲမွာ အဓိက (အင္တီဂ်င္) ၅ ခု ရွိတယ္။ D, C, c, E နဲ႔ e ေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒီအထဲက D antigen (ဒီ-အင္တီဂ်င္) က အေရးအပါဆံုး ျဖစ္တယ္။ Rh +ve ဆိုတာ ဒီ D ရွိတာျဖစ္တယ္။ အေပါင္းျဖစ္ျဖစ္၊ အႏုတ္ျဖစ္ျဖစ္ က်န္းမာေရးကို မထိခိုက္ပါ။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ Rh အေပါင္း-အႏုတ္ ေသြးအုပ္စု
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ေတာ့ Rh အဆင္မသင့္တာျဖစ္ေနရင္ ထိခိုက္မွာေသျခာတယ္။ မိခင္က Rh negative အႏုတ္ ျဖစ္ေနရင္ ကိုယ္ထဲမွာ အႏုတ္ကိုဆန္႔က်င္တဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) နည္းနည္းျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ တကယ္လို႔ ကေလးေသြး နည္းနည္းနဲ႔ မိခင္ေသြးထိစပ္မိရင္ မိခင္ကိုကေနတုန္႔ျပန္မႈျဖစ္လာမယ္။ ကေလးကို မတည့္ေစတာျဖစ္ေစမယ္။ မိခင္က အဲဒီ အင္တီေဘာ္ဒီကို ယဥ္တဲ့အေျခအေနျဖစ္မယ္။ ဒါေပမယ့္အခ်င္းကေနတဆင့္ ကေလးဆီေရာက္ရင္ တိုက္ခိုက္မႈ ျဖစ္ေစမယ္။ ကေလးေသြးနီဥေတြကို ေျခဖ်က္မယ္။ ေသြးအားနည္းလာေစမယ္။ (ဟီမိုလစ္တစ္) ေသြးအားနည္းေရာဂါလို႔ ေခၚတယ္။ ေနမေကာင္းတဲ့အထိျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။ ဦးေႏွာက္ကိုပါသက္ေရာက္မယ္။ ကေလးဆံုးတဲ့အထိလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
သားဦးကိုယ္ဝန္မွာ သိပ္ဒုကၡမေပးပါ။ တကယ္လို႔ ေနာက္ကိုယ္ဝန္ေတြမွာ အထဲကကေလးဟာ Rh positive အေပါင္း ျဖစ္ေနရင္ မေအေသြးထဲက (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြကေန ကေလးရဲ႕ေသြးကို ဆန္႔က်င္ေစလိမ့္မယ္။ အခ်င္း-ခ်က္ၾကိဳးကေန တဆင့္ ေသြးကဆက္စပ္ေနတယ္။ ဒီအခါမွာ ကေလးမယ္ Rh disease (အာရ္အိတ္ခ်္) ေရာဂါရလာမယ္။ အသက္ကိုပါ ရန္ရွာႏိုင္တယ္။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တာမွာသာမကဘဲ Rh positive blood နဲ႔ ေတြ႔ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ တျခားအေျခအေနတြျဖစ္တဲ့ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း၊ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျခင္း၊ သားအိမ္ျပင္ပသေႏၶတည္ျခင္း၊ စပ်စ္သီးကိုယ္ဝန္ျဖစ္ျခင္း၊ ေရျမြာရည္ေဖါက္ျခင္း၊ Chorionic villus sampling စစ္ေဆးနည္းလုပ္ျခင္း၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး ေသြးသြန္ျခင္း၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး ဒဏ္ရာရျခင္း၊ ကေလးအေနအထား မွန္ေအာင္ လွည့္ေပးရျခင္းေတြမွာလဲ ေဆးထိုးဘို႔ လိုမယ္။
တကယ္လို႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုး မိခင္ေလာင္းေသြးထဲမယ္ (အင္တီေဘ္ဒီ) ေတြ ရွိေနျပီးသား ေတြ႔ရရင္ Rh immune globulin ေဆးထိုးလဲ အေၾကာင္းမထူးပါ။ ကေလးကိုသာ ဂရုတစိုက္ ေစာင့္ၾကည့္ရေတာ့မယ္။ လိုအပ္လာရင္ေတာ့ ကေလးကို ေသြးသြင္းေပးရလိမ့္မယ္။ မေမြးခင္လဲ သြင္းေပးႏိုင္တယ္။ ေမြးျပီးျပီးခ်င္းလဲ ေသြးသြင္းေပးႏိုင္တယ္။
• မိခင္ Rh positive + ဖခင္ Rh positive = ကေလး Rh positive ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။
• မိခင္ Rh negative + ဖခင္ Rh negative = ကေလး Rh negative ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။
• မိခင္ Rh positive + ဖခင္ Rh negative = ကေလး Rh positive or Rh negative ဘာမွလုပ္စရာမလိုပါ။
မိခင္ေလာင္းဟာ Rh negative အႏုတ္ျဖစ္ေနရင္ ေဆးစစ္ရမယ္။ Antibody screen ေခၚတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ပထမ ၃ လထဲမွာ တခါ နဲ႔ ၂၈ ပါတ္မွာတခါ လုပ္ရမယ္။ (အင္တီေဘ္ဒီ) ေတြ မထုတ္ေသးရင္ Rh immunoglobulin (RhIg) ေဆး ထိုးရမယ္။ ေဆးကနာတယ္။ ကိုယ္ပူတတ္တယ္။ ေမြးလာတဲ့ကေလးက Rh negative ျဖစ္ေနရင္ ဘာမွ လုပ္စရာမလိုပါ။ Rh positive ဆိုရင္ေတာ့ မိခင္ကို ကေလးေမြးျပီးတာနဲ႔ ေဆးထပ္ထိုးရမယ္။ ေနာက္ကိုယ္ဝန္ေတြမွာလဲ ကေလးက Rh positive ျဖစ္ေနရင္ ေဆးထိုးရမယ္။
RhIg ေဆးကို မိခင္က Rh-negative blood ရွိျပီး ယဥ္ပါးတာမျဖစ္ရင္ ၂၈ ပါတ္ေလာက္စေန ေမြးတဲ့အထိထိုးေပးမယ္။ ကေလးက Rh-positive ျဖစ္ေနရင္ မိခင္ကို RhIg ေနာက္ထပ္တလံုးထိုးမယ္။ ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ ကေလးက Rh-positive ျဖစ္ေနရင္ ထိုးရမယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္တာ၊ ဖ်က္တာ၊ သားအိမ္ျပင္ပသေႏၶတည္ျပီး်ပက္တာေတြျပီးရင္လည္း ေနာက္ထပ္ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြထပ္မထုတ္ေအာင္ ေဆးထိုးသင့္တယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
