ဆရာရွင့္ က်မ အသက္ ၄၇ နွစ္ ၅ လပါ။ အိမ္ေထာင္ရွိပါတယ္။ ရာသီနည္း လာတာ ၁နွစ္ေလာက္ ရွိပါျပီ။ ၁ လ ေက်ာ္ေလာက္ ၁ ခါလာတာ ၆ လ ေလာက္ရွိပါျပီ။ အခု ရာသီမလာတာ ၂ လေလာက္ရွိပါျပီ။ ဒီ ၁ လလံုး သိသိသာသာ ပူရွိန္းတက္လာလိုက္ ခဏႀကာ ပံုမွန္ျဖစ္သြားလိုက္၊ ၁ ရက္ကို ၇ ႀကိမ္ ၈ ႀကိမ္ ေန႔ေရာ ညေရာ ျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ေနရတာ ေတာ္ေတာ္ခက္ပါတယ္။ ဆရာ့စာမ်ား ဖတ္မိတ့ဲအရဆို ေသြးဆံုးတာလို႔ထင္မိပါတယ္။ ေနရတာ သက္သာေအာင္ ဘယ္ေဆးေလး ေသာက္ရမည္ကို ညႊန္ျပေပးပါရွင့္။ ေသြးဆံုတာန့ဲ မဆံုးခင္ ျဖစ္ခ်င္တာေတြ (၁) ကို အခုရွာဖတ္ျပီးပါျပီ။ အပိုင္း(၂) ကို မေတြ႔ေသးပါ ဘယ္လိုရွာရမလဲရွင့္ ေက်းဇူးပါဆရာ။
ေသြးမဆံုးခင္ျဖစ္တာေတြဟာ လူ႔သဘာဝမွာ ျဖစ္ကိုျဖစ္ရတဲ့ ေျပာင္းလဲျဖစ္စဥ္ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးကုဘို႔ လူတိုင္းေတာ့ မလိုတတ္ပါ။ လိုသူေတြမွာ ရုပ္ပိုင္းေရာ စိတ္ပိုင္းမွာပါ လိုအပ္ၾကတယ္။ တကယ္ေသြးမဆံုးခင္ ရာသီေဖါက္ျပန္တယ္။ လမမွန္၊ ရက္မမွန္ျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ ဘယ္ေတာ့ ေသြးဆံုးမလဲကို အၾကမ္းေျပာရရင္ မိခင္နဲ႔ အေတာ္တူတာမ်ားပါတယ္။
စမ္းသပ္စစ္ေဆးျပီး တျခားေသြးဆင္းေစတဲ့အေၾကာင္း မရွိတာေသခ်ာမွ ဒီေဆးေပးရတယ္။ ေဟာ္မုန္းေပးနည္းမွာ အီစထိုဂ်င္နဲ႔ ပရိုဂ်က္စတီရုန္း ၂ မ်ိဳးေပးတာရွိတယ္။ မ်က္ႏွာနီျမန္းတာနဲ႔ (ဗဂ်ိဳင္းနား) ေျခာက္ေသြ႔တာအတြက္ ေကာင္းတယ္။ တာရွည္ေပးလို႔ေတာ့ မေကာင္းျပန္ဘူး။ ႏွလံုး (အတက္ခ္) ရတာ၊ (ဆထုပ္ခ္) ျဖစ္တာ၊ ရင္သားကင္ဆာေတြ ပိုျဖစ္ေစႏိုင္တာ အီစထိုဂ်င္ေၾကာင့္ ပိုျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
ကိုယ္ဝန္တားစားေဆး၊ ကပ္ခြါေဆး၊ ျဖန္းေဆးေတြ သံုးႏိုင္တယ္။ တားေဆးေပးရတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္က ရာသီ မမွန္တာအတြက္ ျဖစ္တယ္။ အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ေဆးကို တခ်ိဳ႕က ပိုၾကိဳက္တယ္ အသည္းကိုမထိခိုက္လို႔ေျပာတာ ျဖစ္တယ္။ (ဗဂ်ိဳင္းနား) ထဲ ထည့္ရတဲ့ ေဆး၊ ကြင္း၊ (ခရင္မ္)၊ ေဆးျပားေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ Vaginal moisturizing agents ဆိုတာေတြက ေဟာ္မုန္း မဟုတ္ဘဲ ဗဂ်ိဳင္းနားကို စိုစြပ္မႈရေစေအာင္ သံုးႏိုင္တယ္။ K-Y Silk-E Vaginal Moisturizer or KY Liquibeads ေတြျဖစ္တယ္။ ခင္ပြန္းနဲ႔ အတူေနဘို႔အတြက္ အသံုးဝင္တယ္။ အပ်ိဳၾကီးေတြအတြက္လဲ အက်ိဳးရွိတာပါဘဲ။ ဒီေနရာမွာ ေျခာက္ေသြ႔ေနရင္ မေကာင္းဘူး။
(SSRIs) အုပ္စုဝင္ Antidepressant စိတ္မက်ေဆး သံုးႏိုင္တယ္။ ဥပမာ Venlafaxine (Effexor), Fluoxetine (Prozac), Sertraline (Zoloft), Paroxetine (Paxil), Citalopram (Celexa) ေတြ ျဖစ္တယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးရွိမယ္။ Decreased libido လိင္စိတ္နည္းမယ္၊ Sexual dysfunction လိင္ဆက္ဆံတာမွာ အခက္အခဲ ရွိႏိုင္တယ္။
တျခားေဆးေတြလဲ အသံုးက်ႏိုင္တယ္။ Gabapentin (Neurontin) အတက္သက္သာေဆး၊ Clonidine (Catapres) ေသြးက်ေဆး။ တခ်ိဳ႕က Bioidentical hormone ကိုသံုးတာကို စိတ္ဝင္စားမႈ ပိုလာေနတယ္။ ဓါတ္ခြဲခန္းမွာ ျပဳျပင္ထားတဲ့ ေဟာ္မုန္း အတုျဖစ္တယ္။ တရားဝင္ အသိအမွတ္ မျပဳေသးပါ။ Phytoestrogens, Isoflavones အပင္ေတြကေနရတဲ့ Plant estrogens ေတြပါတာမ်ိဳး သံုးႏိုင္တယ္။ Isoflavones ဓါတ္ေပါင္းဟာ Soy ပဲပုပ္မွာ ပါတယ္။ အဆေတာ့ အင္မတန္နည္းတယ္ Estradiol တကယ့္ အီစထိုဂ်င္ရဲ႔ တေထာင္ပံု တပံု၊ တသိန္းပံုတပံုသာ ပါတယ္။ Chick peas ကုလားပဲ နဲ႔ Lentils ပဲနီေလးေတြမွာလဲ ပါတယ္။ Vitamin E ဗီတာမင္ အီး ကိုလဲ သံုးႏိုင္တယ္။ Himalaya ကေနထုတ္တဲ့ Menosan ေဆးမွာ Herbal ingredients (ဟာဗယ္) ေဆးေတြ ပါတယ္။ ေပၚျပဴလာျဖစ္ေနတဲ့ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ Mexican yam ကေနထုတ္တဲ့ Tibolone လို႔ ေခၚတယ္။
ေဆးကုသနည္းေတြရဲ႕ ထိေရာက္မႈကို စနစ္တက် ေလ့လာမႈ
၁။ အက်ိဳးမ်ားေစမဲ့ေဆး
(က) Oestrogens (အီစထိုဂ်င္) မ-ေဟာ္မုန္း၊
စနစ္တက်ေလ့လာမႈ ၁ ခုမွာ Oestrogens ေဆးေပးတာဟာ Vasomotor symptomss လကၡဏာေတြကို သိသိသာသာ သက္သာေစတယ္။ စနစ္တက်ေလ့လာမႈ ၂ ခုမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုးဝင္တာကိုလဲ နည္းေစတယ္။ ဆီးလမ္း-ေမြးလမ္း လကၡဏာေတြကို ပိုမိုေကာင္းမြန္ေစတယ္။ စနစ္တက်ေလ့လာမႈ ၁ ခုမွာ စိတ္ဓါတ္က်တာကို သက္သာေစတယ္။ ကြက္က်ား-ေလ့လာမႈ ၄ ခုမွာ Quality of life လူေနမႈတန္ဘိုး ေရတို ေကာင္းမြန္ေစတယ္။
(ခ) Progestogens (ပရိုဂ်က္စတိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္းေပးတာဟာ လကၡဏာေတြကို သက္သာေစတယ္။ တျခားပိုေကာင္းတာ မေတြ႔ရဘူး။
(ဂ) Tibolone တီဘိုလံုး ေဟာ္မုန္းေဆးကုိ Livial နဲ႔ Tibofem နာမည္ေတြနဲ႔ ေရာင္းတယ္။ လကၡဏာေတြကို သိသိသာသာ သက္သာေစတယ္။ တျခား ကြက္က်ား-ေလ့လာမႈ ၁ ခုမွာ Oestrogen /Progestogen ေပးတာထက္ မညံ့ဘူး။ ေမြးလမ္းေၾကာင္း ေျခာက္ေသြ႔တာကို သက္သာေစရာမွာလဲ သိသာတဲ့ ကြာျခားခ်က္ ၄၈ ပတ္အၾကာမွာ မေတြ႔ရဘူး။ လိင္ကိစၥ ေက်နပ္မႈမွာ Oestradiol + Noresthisterone ေပးတာထက္ ပိုေကာင္းတယ္လို႔ မေတြ႔ရဘူး။ တျခား ကြက္က်ား-ေလ့လာမႈ ၁ ခုမွာ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဆန္းျပားမႈနဲ႔ ႏိုးထမႈေတြမွာ ေဆးမေပးသူေတြထက္ ၃ လ အၾကာမွာ ပိုေကာင္းတယ္။ Tibolone 2.5 mg တေန႔ ၁ ျပား။ ၾကိဳက္တဲ့အခ်ိန္မွာ အခ်ိန္မွန္ ေသာက္သင့္။ အစာနဲ႔ နီး-ေဝး ရတယ္။ ေဆးေသာက္ဘို႔ ေမ့တာ ၁၂ နာရီအတြင္းဆို သတိရတာနဲ႔ေသာက္။ ၁၂ နာရီ ေက်ာ္ရင္ ေနာက္ေန႔ မွသာေသာက္။ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ ၁ဝ ေယာက္ ၁ ေယာက္ျဖစ္ႏိုင္။ ဆီးစပ္ေအာင့္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တိုး။ ကိုယ္ေမြးေပါက္။ ရင္သားနာ။ ဗဂ်ိဳင္းနား မိႈပိုးဝင္။ ေသြးဆင္းျခင္း။
၂။ အက်ိဳးရွိမယ္လို႔ထင္ရတာ
Phyto-Oestrogens ပါတဲ့ Soy protein ပဲပုပ္ပရိုတင္းေပးတာဟာ မေပးသူေတြထက္ လကၡဏာ ခံစားရတာ သက္သာတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၆ ပတ္အၾကာမွာ လကၡဏာေပၚတဲ့ အၾကိမ္ေရ အနည္းဘူး။ Phyto-Oestrogens ဆိုတာ လူေတြစားတဲ့ အစားအစာထဲမွာ ပါေနတဲ့ မ-ေဟာ္မုန္း (အီစထိုဂ်င္) ကိုေခၚတယ္။ သုေတသန တခုအဆိုအရ အေစ့အဆံေတြ၊ အေစ့အဆံေတြကရတဲ့ဆီ၊ ပဲပုပ္၊ ေျပာင္း-ေျပာင္းႏွံ၊ ေပါင္မံု႔၊ ပဲေတာင့္ရွည္နဲ႔ အသားေတြမွာ ပါတယ္။ ပန္းႏွမ္းနဲ႔ ေစ့အဆံကရတဲ့ဆီေတြဟာ အမ်ားဆံုးနဲ႔ ပဲပုပ္ နဲ႔ တိ႔ုဟူးတို႔က ဒုတိယ လိုက္တယ္။
၃။ ဘာလို႔ ထိေရာက္မႈရွိတယ္ဆိုတာ ေျပာမရတာ
- Antidepressants စိတ္မက်ေဆးေတြ
- Clonidine ေသြးတိုးေဆး၊
- Testosterone က်ား-ေဟာ္မုန္း၊
Menopause (1) ေသြးမဆံုးခင္နဲ႔ ေသြးဆံုးရင္ ျဖစ္ခ်င္တာေတြ (၁) ကိုလဲဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
