အူမၾကီး
ဗိုက္ထဲမွာ ရွိတဲ ့အစာအိမ္ နဲ ့အူလမ္းေၾကာင္း ကိုၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အေပၚပိုင္းနဲ ့ ေအာက္ပိုင္း ( Upper GastroIntestinal Tract & Lower GastroIntestinal Tract ) ဆို ျပီး အပိုင္းၾကီး ၂ ပိုင္း ခြဲျခားထားပါတယ္ ။ အူမၾကီး( Colon) နဲ ့ စအို( Rectum) တို ့ဟာ Lower GI ထဲမွာ ပါ ပါတယ္ ။ Ascending , Transverse , Descending ,Sigmoid colon ဆို ျပီး အူမၾကီးရဲ ့ ေနရာ ပံုသ႑န္ ကိုလိုက္ျပီး အမည္ နာမ ေတြ ထပ္ ခြဲျခား ထားပါေသးတယ္ ။
အူလမ္းေၾကာင္းရဲ ့တာဝန္မ်ားမွာ -
• အစာအိမ္ထဲတြင္ွ ေခ်ဖ်က္ေပးလိုက္သည့့္ အစားအစာမ်ားမွ ခႏၶာကိုယ္ အတြက္ လိုအပ္သည့္ အဟာရ မ်ားကို ေသြးေၾကာမ်ားအတြင္းသို့ ေရာက္ေအာင္ စုပ္ယူ ျပီး ပို ့ ေဆာင္ေပးျခင္း
• မလိုအပ္ပဲ က်န္ေနေသာ စုပ္ယူျခင္း မျပဳလုပ္နူိင္သည့့္ အစာေဟာင္းမ်ားအား မစင္ ၊ အညစ္ အေၾကးအျဖစ္ စအို မွ တဆင့္ စြန္ ့ထုတ္ ေပးျခင္း တို့ ျဖစ္ပါသည္။
အူမၾကီးကင္ဆာတြင္ ေတြ ့ရွိရသည့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
• အစပိုင္းတြင္ သိသာထင္ရွားမွဳ မရွိ ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါ ကို ေစာလွ်င္စြာ ေဖၚထုတ္နုိင္ရန္ ခက္ခဲပါသည္။
• ေအာက္ပါ လကၡဏာမ်ား ရွိေနျပီဆိုလွ်င္ အျမန္ဆံုး စစ္ေဆးရန့္ လိုအပ္ပါသည္္။
1. ဝမ္းသြားေနက် အေလ့အထ ေျပာင္းလဲ လာျခင္း
2. ရက္သတၱပါတ္ မ်ားစြာ သြားသည့္ ဝမ္း မွာ မာျခင္း၊ ေပ်ာ့ျခင္း ၊ ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း ၊ ဝမ္းပ်က္ ဝမ္းေလွ်ာ ျဖစ္ျခင္း
3. ဝမ္းသြားရာတြင္ ေသြးစေသြးန မ်ား ပါလာာျခင္း
4. ဗိုက္ရစ္ျပီး ၊ ဗိုက္ေအာင့္ ဗိုက္နာ ေလထိုးေလနာလိုမ်ိဳး ခံစားရတတ္ပါတယ္။(၄)-ဝမ္းသြားျပီးေပမဲ ့ အကုန္မစင္ပဲ က်န္ေနသလိုမ်ိဳး ခံစားရျခင္း
5. တကိုယ္လံုး အားမရွိသလို နဳံး ျပီး ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း
6. အေၾကာင္း မရွိပဲ ့ကိုယ္ခႏၶာ အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ ့နည္းလာျခင္း၊ တေျဖးေျဖး ပိန္ခ်ံဳးလာျခင္း
အူမၾကီးကင္ဆာ ေရာဂါ ျဖစ္နုိင္ေျခ ရွိသူမ်ား
• အသက္၅၀ ေက်ာ္ျပီး ေသြးသားအရင္းအျခာ ထဲတြင္ ေရာဂါ ျဖစ္သူရွိသူမ်ား
• အစားအေသာက္တြင္ အသားခ်ည္း အဓိကစားသူမ်ား
• အမွ်င္မ်ားသည့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ high fiber diet စားေလ့ စားထ မရွိသူမ်ား
အူမၾကီးကင္ဆာ အတြက္ အေထာက္အကူျပဳေသာ္လည္း တတ္ ကၽြႊမ္းနားလည္သည့့္ ဆရာဝန္ ႏွင့္ ေသခ်ာ စမ္းသပ္ ေဆြးေႏြးျပီးမွ အသံုးျပဳသင့္ေသာ္ ေဆးမ်ား
• ကယ္လ္စီယမ္(Calcium)
• ဆဲလီနီယမ္ (Selenium)
• ေသြးနီဥ ျဖစ္ဖို ့လိုအပ္ေသာ ေဖါလစ္အက္စစ္(Folic Acid)
• အက္စ္ပရင္လိုမ်ိဳး အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆး( aspirin-like painkillers )
• ေဟာ္မုန္း ကုသမွဳ တခ်ိဳ ့ (hormone replacement therapy) မ်ား
အူမၾကီးကင္ဆာ ျဖစ္ပြားေစသည့့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား
• အဓိက အေၾကာင္းရင္းကို ေသခ်ာရွင္းလင္းစြာ မသိၾကေသးပါ။
• အူမၾကီးနဲ ့ စအို အတြင္းနံရံေတြမွာ ေပၚလာေလ့ ရွိသည့္ မွိဳပြင္ ့ပံုစံ အသားပိုအလံုး (Polyps) မ်ား ေၾကာင့္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္နုိင္ေျခ ရွိပါသည္။ အၾကိဳ ကင္ဆာ အသားလံုးလို ့ ( precancerous cells (polyps) on the inside lining of the colon ) လည္း ေခၚဆိုၾကပါသည္။
• အခ်ိဳ ့ဆိုလွ်င့္ အဖုလံုးေလး အေနႏွင့္ ထြက္ေပၚမလာပဲ အူနံရံ မ်က္ႏွာျပင္အတိုင္း တေျပးတည္း ျပားေန တတ္သျဖင့္ သိသာမူ မရွိျခင္းမ်ား ရွိပါသည္။
• မ်ိဳးရိုးလိုက္ျပီး မ်ိဳးရုိးဗီဇဆဲလ္မ်ား ေျပာင္းလဲ သြားမွဳ (Inherited gene mutations ) ေၾကာင့္ လည္း ျဖစ္ေစတတ္ေသာ္လည္း ရာခိုင္ႏွဳန္းေတာ ့ နဲပါသည္။ ေအာက္ပါ အတိုင္း ၂မ်ိဳး ရွိပါသည္္။
•
o (က)- Familial adenomatous polyposis (FAP). မ်ိဳးရိုးလိုက္ျပီး ျဖစ္ေပၚသည့္ အသားပိုလံုးေလး ျဖစ္ပါသည္။ အသက္ ၄၀ မတိုင္မီ မွာ ကင္ဆာျဖစ္နုိင္ေျခ ရွိပါသည္။
o (ခ) - Hereditary nonpolyposis colorectal cancer (HNPCC) အသားပိုလံုး ထြက္ေပၚျခင္း မ်ိဳးရိုးလိုက္ျပီး ျဖစ္ေပၚသည့္ အူမ ကင္ဆာ ျဖစ္ၿပီး အျခားကင္ဆာမ်ား (ေက်ာက္ကပ္ ၊အသည္း၊ အစာအိမ္၊ သားအိမ္၊ ဥအိမ္ ကင္ဆာ) မ်ားႏွင့္ ့တြဲဖက္ျပီးေတြ ့ရတတ္ သျဖင့္ ့Lynch syndrome ဟု ေခၚဆိုပါသည္။ ထို့အျပင္ Crohn's disease, ulcerative colitis ဟု ေခၚ ဆိုေသာ အူမၾကီး အနာျဖစ္ျပီး ေယာင္ရမ္း ျခင္း ေရာဂါ ရွိခဲ့ဖူးသူ မ်ားမွာ လည္း ကင္ဆာ ျဖစ္လာနုိင္ပါသည္္ ။ မိဘမ်ိဳးရိုး (မိဘ ႏွင့္ ေမာင္ႏွမ ရင္းခ်ာ မ်ား) အူမၾကီးကင္ဆာ ျဖစ္ဖူးသူ ရွိပါက အထူးသတိထား သင့္ပါသည္။
ဒါ့အျပင္အဝလြန္သူ၊ လွဳပ္ရွားသြားလာမွဳ နည္းပါးသူ ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိသူ ၊ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ အရက္ေသာက္သူ၊ အျခားကင္ဆာေၾကာင့္ ဝမ္းဗိုက္မွာ ဓါတ္ကင္ကုသမွဳ ခံယူခဲ့ ဖူူးသူ အစ ရွိသူမ်ားတြင္ အူမၾကီးကင္ဆာ ပိုမို ျဖစ္နုိင္ေျခရွိပါသည္။
အူမၾကီးကင္ဆာ အတြက္ မည္ကဲ့သို့ စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း
ေရာဂါကို ေစာစီးစြာ သိရျပီး လိုအပ္သည့္ အခ်ိန္မီ ကုသမွဳမ်ား ရယူနုိင္ရန္ ပံုမွန္ စမ္းသပ္ စစ္ေဆးျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ွ
o ဝမ္းထဲေသြးပါလွ်င္္ ဝမ္းကို ဦးဆံုး စစ္ရန္ လိုအပ္ပါသည္ ။ Stool for Occult Blood (OB) ဟု ေခၚဆိုပါသည္။
o ပိုမိုသင့္ေတာ္ ေကာင္းမြန္သည့္ နည္းမွာ colonoscopy ေခၚဆိုသည့့္ မွန္ေျပာင္းျဖင့္ စစ္ေဆးသည့္ နည္း ျဖစ္ပါသည္။ အထဲမွ အလံုးအဖုမ်ားကို တိုက္ရုိက္ ေတြ ့ျမင္နုိင္ျပီး biopsy (အသားစယူ၍ စစ္ေဆးျခင္း) ကိုပါ တျပိဳင္နက္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါသည္။ အသားပိုလံုး မ်ား ေတြ ့ရွိပါက တစ္ၿပိဳင္တည္း နဲ ့ ျဖတ္လို ့ရႏိုင္ပါသည္္။
o Barium Enema ေခၚ ဆိုသည့့္ ေဆးသြင္းျပီးဓါတ္မွန္ရုိက္ျခင္း
o CT Scan ရုိက္ျခင္း
o Ultrasound ျဖင့္ စစ္ေဆးမွဳ ျပဳလုပ္ျခင္း
o Tumor marker အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသည့္ ေသြးတခ်ိဳ ့ ကိုစစ္ေဆးျခင္းျဖင့္ အခ်ိဳ ့ ကင္ဆာ မ်ားကို သိရွိနုိင္ပါသည္။ ေသြးရည္ၾကည္ထဲ တြင္ ပါ၀င္သည့္ ့ Carcinoembryonic antigen (CEA) ကိုစစ္ေဆးျခင္းျဖင့္ အူမၾကီးကင္ဆာ ျဖစ္ေနျခင္း ရွိ မရွိ ခန့္မွန္းနုိင္ပါသည္။
o အျခားေသာ ေသြးစစ္ျခင္းမ်ား အေနႏွင့္ CA 19-9 , AFP, Galactosyl Transferase II , ဓါတ္မ်ားကို စစ္ေဆးျခင္းျဖင့္လည္း ခန့္မွန္းနုိင္ပါသည္။ ေသြးစစ္ျခင္းမွ ရရွိေသာ အေျဖမ်ားသည္ အျခားေသာ ကင္ဆာမ်ား ျဖစ္ၾကသည့့္ အသည္း၊ အစာအိမ္ ၊ သရက္ရြက္၊ သားအိမ္၊ ဥအိမ္ ၊ အဆုပ္ အစရွိသည့္ ေနရာမ်ားမွာလည္း ပံုမွန္ ထက္ မ်ားျပား ေနတတ္ပါသည္။
အူမၾကီးကင္ဆာေရာဂါ အနုအရင့္ (Stages )
အူမၾကီးကင္ဆာေရာဂါ အနုအရင့္ (Stages ) အဆင့္မ်ားေပၚ မူတည္ျပီး ေရာဂါကုသမွဳ ႏွင့့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳ မ်ား ကြာျခားပါသည္။ အနာရွိရင္ ေဆးသိတယ္ ဆိုေပမဲ ့ လည္း အခ်ိန္လြန္ျပီး ေရာဂါကၽြမ္း မွ ကုသမွဳ ခံယူမူ ျပဳလွ်င္ေအာင္ျမင္မွဳ နည္းပါးမည္ ျဖစ္သည္။
အူမၾကီးကင္ဆာေရာဂါ ေရာဂါကို အၾကမ္းျဖင္း အားျဖင့္ ခဲြထားပုံမွာ-
1. Stage 0
2. Stage I
3. Stage II(A,B)
4. Stage III(A,B,C)
5. Stage IV
အူမၾကီးကင္ဆာေရာဂါ အား မည္ကဲ့သို ့ ကုသမလဲ
o အူမၾကီးကင္ဆာမွာ ေဆးထိုး၊ ေဆးစားရုံႏွင့္ ေပ်ာက္ကင္းနုိင္ျခင္း မရွိသည့့္အတြက္ အဓိက က်သည့္ကုသမွဳ မွာ့ ခြဲစိပ္ကုသျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
o ေရာဂါ နုစဥ္ ေစာလွ်င္စြာ သိရွိကာ ခြဲစိပ္မွဳ ခံယူနုိင္လွ်င္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေပ်ာက္ကင္းနုိင္ပါသည္။
o ခြဲစိပ္ရာတြင္ ေရာဂါျပန့္ပြားေနသည့္ ကင္ဆာအၾကိတ္အား အတတ္နုိင္ဆံုး ခြဲစိတ္ ျဖတ္ေတာက္ျပီး က်န္ရွိေနသည့္ အူမၾကီး အပိုင္း ေနာက္တြင္ ယာယီ သုိ ့မဟုတ္ အျမဲတမ္းသံုး နိုင္ရန္ မစင္စြန့္ေပါက္ ကိုပါ တည္ေဆာက္ေပးရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
o ေနာက္အဆင့္ အေနႏွင့္ Chemotherapy ေခၚ ကင္ဆာေဆးမ်ားသြင္းျပီး ကုသျခင္း၊ Radiotherapy ေခၚ အဏုျမဴ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ေပးျပီးကုသျခင္း မ်ားအား ခြဲစိပ္မွဳ အျပီးတြင္ ဆက္လက္ျပဳလုပ္ ေပးရပါသည္။ အခ်ိန္လြန္ ေနာက္က်ျပီးမွ သိရွိရၿပီး ခြဲစိပ္ကုသနိုင္ရန္ မျဖစ္နိုင္ေတာ့ ပါက ဤကဲ့သို့ ေဆးသြင္းျခင္း၊ ဓါတ္ကင္ျခင္း မ်ားသာ ျပဳလုပ္ႏိုင္ေတာ့မည္ ျဖစ္ပါသည္။
အူမၾကီးကင္ဆာေရာဂါ မွ ကင္းေ၀းႏိုင္ၾကပါေစ။
MOMO Pharmacy Myanmar Team
https://www.facebook.com/momopmm?fref=photo
