ဆရာ ကြ်န္မ အူအတက္ခဲြထားတာ ၃ ပတ္ ရွိျပီ။ မန္းေရထြက္ေနတုန္းပဲဆရာ။ flumix တေန႔ ၃ ႀကိမ္ ေသာက္တယ္ဆရာ။ အႀကံေပးပါအံုးဆရာရွင္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ရွင္။
အူအတက္ ေရာင္တာအတြက္ ပိုးေသေဆး (ပဋိဇီဝေဆး) အမ်ိဳးမ်ိဳးသံုးရတတ္တယ္။ ခြဲရတတ္တယ္။ ဒီစာမွာ ခြဲတာကို ေရးပါမယ္။ အူအတက္ေရာင္တယ္ဆိုတာ အဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။
ပဌမတမ်ိဳး Acute Appendicitis ရုတ္တရက္ ေရာင္ျခင္း
• ခ်က္ခ်င္း ဗိုက္နာမယ္၊ နာတာကလဲ မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္ နာမယ္၊ နာတဲ့ေနရာက ဗိုက္ ေအာက္ပိုင္း၊ ညာဘက္ ေဒါင့္ေနရာမွာ တိတိက်က် နာမယ္။ လမ္းေေလွ်ာက္ရင္ ခါးမတ္ျပီး မေလွ်ာက္ႏိုင္ဘူး။
• ဆရာဝန္က (၁) အူအတက္ရွိတဲ့ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ေနရာကို ဖိရင္ လူနာမွာ ပိုနာလာတယ္။ (၂) အူအတက္ ရွိရာ နာတဲ့ေနရာ ေအာက္တည့္တည့္ကို ဖိထားရင္း ဆတ္ကနည္း ဖိထားတဲ့လက္ကို လႊတ္လိုက္တဲ့အခါ တခ်က္ ထပ္နာလိမ့္မယ္။ (၃) ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း ဘယ္ဘက္ (ေျပာင္းျပန္ ေနရာ) ကို ဖိျပီး ညာဘက္ဆီ တြန္းၾကည့္ရင္ အူအတက္ရွိတဲ့ေနရာမွာ နာလာမယ္။
• အဖ်ား နည္းနည္းကေန မ်ားမ်ားအထိ တက္ေနမယ္။ တခ်ိဳ႕ အန္မယ္။
• အထဲမွာ အူအတက္က ေရာင္ေနလိမ့္မယ္။ ေရာင္တယ္ဆိုတာ ေဖါင္းေနမယ္၊ နီေနမယ္။ မန္းရည္ေလးေတြ ထြက္လာေနမယ္။
• ဒီအဆင့္ေတြ႔ရင္ ခ်က္ခ်င္း ေန႔ေန႔ ညည ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။
ဒုတိယတမ်ိဳး Appendiceal abscess အူအတက္ ျပည္တည္ျခင္း
• မခြဲဘဲ ေနရင္ ပိုဆိုးလာႏိုင္တယ္။
• အူအတက္က ေရာင္ရာကေန ျပည္တည္လာမယ္။
• အူအတက္ ဗိုက္ထဲမွာ ေပါက္ထြက္လို႔ အေရးေပၚ ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။
တတိယတမ်ိဳး Chronic Appendicitis or Appedicular lump ရက္ရွည္ ဒါမွမဟုတ္ အစိုင္အခဲျဖစ္ျခင္း
• တကယ္လို႔ ျပည္မတည္ဘဲ၊ ေဆးေတြဘာေတြ ေသာက္လို႔၊ ပိုးကလဲ အျပင္းစား မဟုတ္လို႔၊ လူနာကလဲ ကိုယ္ခံ က်န္းမာေရး ေကာင္းလို႔ဆိုရင္ သက္သာလာမယ္။ ဒါေပမဲ့ စိတ္မခ်ရေသးဘူး။
• ဆရာဝန္ကေန ေစာစာကအတိုင္း စမ္းသပ္ရင္ သိပ္ၾကီးမနာဘူး။ ဒါေပမဲ့ အူအတက္ရွိရာမွာ အစိုင္အခဲလို စမ္းေတြ႔မယ္။ သူ႔ကို ဖိၾကည့္ရင္ေတာ့ နာေပမဲ့ သိပ္အနာၾကီး မဟုတ္ဘူး။ အဖ်ားလဲ က်ေနႏိုင္တယ္။
• ဒီအဆင့္ေတြ႔ရင္ မခြဲေသးဘဲ ေဆးေပးမယ္။ ၃ လေလာက္ေနရင္ ေအးေအးေဆးေဆး ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္ရမယ္။ ေနာက္ျပီး ေနရာကေတာ့ အူအတက္ျဖစ္ေပမဲ့ တျခားအဂၤါေတြမွာ ေရာဂါရတာလဲ ျဖစ္တယ္။ ဥပမာ အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ သားအိမ္ ညာဘက္ျပြန္ေရာင္တာ၊ သံေကာင္၊ အူမၾကီးေရာင္တာ၊ အူထဲကို အူတိုးဝင္တာ၊ တျခားရွာပါးတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အူအတက္ေရာင္တာ ဘာဆက္ျဖစ္ႏိုင္သလဲ -
• အမ်ားဆံုးျဖစ္ႏိုင္တာက Perforation ေပါက္ထြက္တာပါ။ အူအတက္ေရာင္လို႔ စျပီးနာတဲ့ေနာက္ ၃၆ နာရီအၾကာမွာ လူနာ ၁၅% က ေပါက္ထြက္ႏိုင္တယ္။
• Peri-appendiceal abscess ျပည္တည္နာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Diffuse peritonitis ဗိုက္အတြင္းဖံုးအလႊာ ေရာင္ႏိုင္တယ္။
• အျဖစ္နည္းတဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါကေတာ့ Obstruction of the intestine အူပိတ္ဆို႔တာ ျဖစ္တယ္။
• ေၾကာက္စရာေကာင္းတာက Sepsis ေရာဂါပိုးေတြ ေသြးထဲေရာက္တာ ျဖစ္တယ္။
ဆြီဒင္သုေတသနတခုအရ -
• အသက္ ၁၅-၅ဝ ႏွစ္အရြယ္ ေယာက္်ား ၂၅၂ ေယာက္ကို ေလ့လာထားတယ္။ ေရာင္တယ္၊ နာတယ္ဆိုသူေတြကိုသာ ေလ့လာတာ ျဖစ္တယ္။ ေပါက္ထြက္သူမပါဘူး။ ပိုးေသေဆးကို အေၾကာထဲ ၂ ရက္သြင္းေပးျပီး ပါးစပ္ကေန ၁ဝ ရက္ ဆက္ေသာက္ေစတယ္။ ၂၄ နာရီအတြင္း ေဆးကေန မႏိုင္ရင္ ခြဲစိတ္ရတယ္။
• အနည္းငယ္ နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ပဋိဇီဝေဆးေပးရင္ ေပါက္ထြက္သြားတာ နည္းတယ္။ ဘယ္ % က မခြဲဘဲေနလို႔ရသလဲ ေျပာဘို႔ခက္တယ္။ ျပန္ျဖစ္-မျဖစ္လဲ ေျပာမရဘူး။
• ၁၅ ေယာက္ (၁၂%) ဟာ ေဆးေပးနည္း တခုထဲနဲ႔မရဘူး။ ခြဲစိတ္ေပးလိုက္ရတယ္။
• ခြဲေတာ့ ၅% က ေပါက္ထြက္တဲ့ အဆင့္ရွိေနတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၂၄ နာရီေစာင့္တာ ပိုမဆိုးဘူး။
• ၈၈% က မခြဲရဘဲ သက္သာၾကတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အနည္းငယ္ နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ေဆးေပးကုသတာ ထိေရာက္မႈ ေကာင္းတယ္။ ေနာက္ ၅ ႏွစ္ၾကာေတာ့ ၂၄% ဟာ ျပန္ျဖစ္တယ္။ တႏွစ္အတြင္းျဖစ္ၾကသူက ပိုမ်ားတယ္။ ျပန္ျဖစ္သူေတြကို ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။
• သုေတသနကို ခ်ဳပ္ၾကည့္ရင္ အနည္းငယ္ နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ခြဲစိတ္ဘို႔ မလုပ္ခ်င္သူ၊ အခြဲမခံႏိုင္သူ၊ ခြဲမေပးႏိုင္တဲ့ေနရာ ဆိုရင္ ပိုးေသေဆး ေပးတာဟာ ေက်နပ္စရာနည္း ျဖစ္တယ္။
• World Journal Surgery မွာ ၂၇-၉၂ဝဝ၆ ေန႔က ထုတ္ျပန္ ေရးသားခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ (ေယာက္်ား-မိန္းမ ဒီေရာဂါမွာ ကြာစရာမရွိပါ။)
ျပင္သစ္သုေတသနတခုအရ -
• ပဋိဇီဝေဆး ၂ မ်ိဳးတြဲ (Amoxicillin + Clavulanic acid) ေပးတာဟာ Uncomplicated acute appendicitis ျပႆနာမၾကီးတဲ့ အူအတက္ေရာင္ ေရာဂါအတြက္ ေကာင္းတယ္။
• ျပင္သစ္ ေဆးတကၠသိုလ္-ေဆးရံု ၆ ခုက အသက္ ၁၈ ႏွစ္အေထက္ လူနာ ၂၄၃ ေယာက္ကို စမ္းသပ္တာျဖစ္တယ္။
• လူနာတဝက္ကို Amoxicillin + Clavulanic acid (3 g/day) ၈ ရက္ေပးတယ္။ က်န္တဲ့ တဝက္ကို Emergency appendicectomy အေရးေပၚ ခြဲစိတ္မႈ လုပ္ေပးတယ္။ ေဆးကုနည္းေတြ လုပ္ျပီးေနာက္ ရက္ ၃ဝ အၾကာမွာ Peritonitis ဗိုက္အတြင္းလႊာေရာင္သလား၊ မေရာင္ဘူးလား၊ ဆန္းစစ္တယ္။
• ေဆးခ်ည္းေပးထားသူထဲက ၈% မွာ ဗိုက္အတြင္းလႊာ ေရာင္ျပီး ခြဲစိတ္ေပးသူထဲက ၂% မွာ ဗိုက္အတြင္းလႊာ ေရာင္တယ္။
• ခြဲစိတ္ေပးသူေတြထဲက ၁၈% မွာ ေစာစာက CT-scan assessment လုပ္ထားေပမဲ့ မထင္မွတ္ဘဲ ရႈတ္ေထြးတဲ့ အူအတက္ေရာင္တာနဲ႔ ဗိုက္အတြင္းလႊာ ေရာင္တာပါ ေတြ႔ရတယ္။
• ေဆးခ်ည္းေပးထားသူေတြထဲက ၁၂% ကို ခြဲစိတ္ေပးလိုက္ရတယ္။
• မခြဲရေသးသူထဲက ၂၆% မွာ တလ နဲ႔ တႏွစ္အတြင္း ျပန္ျဖစ္ၾကတယ္။
• သုေတသနကို ခ်ဳပ္ၾကည့္ရင္ Acute uncomplicated appendicitis ခ်က္ခ်င္းျဖစ္၊ ျပႆနာလဲမပါ၊ အူအတက္ေရာင္တာအတြက္ Emergency appendicectomy အေရးေပၚ ခြဲစိတ္ကုသျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။
• ၅-၅-၂ဝ၁၁ Lancet မွာ ထုတ္ျပန္ ေရးသားခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။
ေမးတဲ့သူဟာ ဆရာေရးျပတဲ့အထဲက ဘာနဲ႔ အနီးစပ္ဆံုးလဲ။ (အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္ထားျပီးမို႔ အူအတက္ တခုထဲ ကိုသာ အာရံုစိုက္ေတာ့မယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္အဆင့္လဲ။ အဖ်ားနဲ႔ အနာကိုၾကည့္ရင္ မွန္းလို႔ရတယ္။ ၄ ရက္အထိ ေနႏိုင္ရင္ အူအတက္ေပါက္ထြက္တာ ျပည္တည္ေနတာ မဟုတ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ဆရာေတာ့ လူနာကို မစမ္းရေပမဲ့ ဒုတိယအမ်ိဳးနဲ႔ တတိယအမ်ိဳးကို သံသယရွိတယ္။
အၾကံေပးရရင္ ပဋိဇီဝေဆး ထိုးရမယ္။ ေသာက္ရင္လဲရတယ္။ အစားအေသာက္ လံုးဝဆင္ျခင္ပါ။ အမာမစားရ။ ထမင္း-ေခါက္ဆြဲ မစားရ။ ေရ-အရည္ ကိုသာေသာက္ျပီး D/W + D/S (ဒရစ္) သြင္းရမယ္။ တေန႔ ၃-၄ လံုးသြင္းရမယ္။ ေဆးမဟုတ္ပါ။ ပါးစပ္က မစားရလို႔ အားနည္းတာ ကာမိဘို႔သာ ျဖစ္တယ္။ သက္သာလာမွ ဆန္ျပဳတ္ စတာမ်ိဳး ေသာက္ရမယ္။ ဝမ္းႏုတ္ေဆး မေသာက္ရ။ မသက္သာရင္ ခြဲသာခြဲပါ။
ဓါတ္ပံု = ၂၂-၄-၂ဝ၁၄ ေန႔က ယမုန္နာေဆးခန္းမွာခြဲစိတ္ေပးတဲ့ အူအတက္
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
