(၁) တစ္ခ်ိန္လံုး မ်က္ရည္မ်ား စီးက်ေနျခင္း
(၂) အစာမစားေတာ့ျခင္း
(၃) ညအခ်ိန္တြင္ မအိပ္ဘဲ ႏိုးေနျခင္း
(၄) မၾကာခဏ အိပ္မက္ဆိုးမ်ား မက္ၿပီး ေခ်ာက္ခ်ားစရာမ်ား ႀကံဳရျခင္း
(၅) ေတာင္းဆိုမႈေတြ မ်ားလာျခင္း ႏွင့္ သိနားလည္မႈမရွိျခင္း
(၆) တျခားကေလးမ်ားအား အႏိုင္က်င့္ျခင္း၊ ထိပါး႐ိုက္ပုတ္ျခင္း၊ ကိုက္ျခင္း
(၇) မုသားစကားေတြ စတင္ေျပာလာျခင္း
(၈) ဖ်က္လိုဖ်က္ဆီး အျပဳအမူမ်ား ျပဳလုပ္လာျခင္း စသည္တို႔ျဖစ္သည္။
အနည္းငယ္ေသာ ကေလးမ်ားက သူတို႔၏ ဝမ္းနည္းခံစားမႈမ်ားကို စကားလံုးမ်ားအျဖစ္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာ ဆိုတတ္ေသာ္လည္း ပံုမွန္အားျဖင့္ အျပင္သြားျခင္း၊ ေပ်ာ္ရႊင္စြာေနထိုင္ ျခင္းမ်ား ရွိတတ္ပါသည္။ ၄င္းတို႔၏ ပါးစပ္မွ "ေလာကႀကီးက မွန္ကန္မွ်တ မႈ မရွိပါဘူးေမေမရယ္" ဟု ေျပာတတ္သည္။ ကေလးမ်ားအေနျဖင့္ တစ္ခုခု မွားယြင္းသြားသည့္အခါ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ အျပစ္တင္လြယ္လာၾကၿပီး သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ တန္ဖိုးမရွိ ဟု ထင္လာတတ္ၾကပါသည္။ သူတို႔၏ အျပဳအမူမ်ားသည္ ျပစ္ဒဏ္ေပးရန္ ထိုက္တန္ေသာ အျပဳအမူမ်ားျဖစ္လာ တတ္သည္။ ဥပမာ- လိမ္ေျပာျခင္း၊ ခိုးဝွက္ျခင္း၊ ေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းေျပး မ်ားႏွင့္အတူ အေပါင္းအသင္းလုပ္ ေဆာ့ကစားျခင္း စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ သတိျပဳရန္မွာ- စိတ္ဓာတ္က်ၿပီး အလိုက္ကန္းဆိုးမသိျဖစ္ေနေသာ ကေလးသည္ လံုးဝဆိုးသြမ္းေနေသာ ကေလးတစ္ဦးမဟုတ္ပါ။
ေက်ာင္းေနအရြယ္ကေလးမ်ားတြင္ ေတ႔ြရသည့္လကၡဏာမ်ား
(၁) ေက်ာင္းစာႏွင့္ ကစားျခင္းမ်ား တြင္ စိတ္ဝင္စားမႈ ေလ်ာ့နည္းလာျခင္း၊ အာ႐ံုစူးစိုက္ရန္ ခက္ခဲလာျခင္း
(၂) အထီးက်န္မ်ားျဖစ္လာျခင္း
(၃) ေက်ာင္းသြားရန္ ျငင္းဆန္ျခင္း
(၄) ပ်င္းရိၿငီးေငြ႕သည္ဟု တစ္ခ်ိန္ လံုးေျပာေနျခင္း
(၅) သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ အထီးက်န္ေန သည္ဟု ေျပာဆိုျခင္း
(၆) မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈနည္းလာျခင္း
(၇) မိမိကိုယ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ခက္ခဲလာျခင္း
(၈) ေပါက္လႊတ္ပဲစား ျဖစ္သလို ေနလာျခင္း
ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္မ်ားတြင္ ေတ႔ြရသည့္လကၡဏာမ်ား
ဆယ္ေက်ာ္သက္ မ်ားသည္ စိတ္ခံစားမႈ မ်ားႏွင့္ လူမႈေရး ပ်က္ကြက္ျခင္မ်ား ခံစား ၾကရတတ္ပါသည္။ မည္သည့္ အျပဳအမူက ပံုမွန္အတိုင္း ျဖစ္သလဲဆိုသည္ႏွင့္ စိတ္ဓာတ္က် ျခင္းက ဘယ္လိုျဖစ္သလဲ ဆိုသည္ကို ခြဲျခားရန္လည္း ခက္ခဲတတ္ပါသည္။ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း၏ လကၡဏာမ်ားကို ရွာေဖြရန္ လိုပါသည္။ လကၡဏာ တစ္ခု သို႔မဟုတ္ တစ္ခုမွသံုးခု သို႔မဟုတ္ ေလးခုထက္ ပို၍လည္း ရွိတတ္ ပါသည္။
၄င္းတို႔မွာ-
(၁) ပံုမွန္ထက္ပို၍ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ မ်ားလာျခင္း၊ ဆတ္ဆတ္ထိမခံ ျဖစ္လာျခင္း
(၂) သူငယ္ခ်င္းမ်ားႏွင့္ ဝါသနာပါသည့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို စြန္႔ခြာပစ္ပယ္လာျခင္း
(၃) ေက်ာင္းတြင္ ခါတိုင္းကဲ့သို႔ ေကာင္းစြာ သင္ယူျခင္းမရွိေတာ့ဘဲ စိတ္ဝင္စားမႈ နည္းလာျခင္း
(၄) အဝတ္အစား၊ ဂီတ၊ ဆံပင္ ပံုစံ စသည္တို႔တြင္ စိတ္ဝင္စားမႈ နည္းလာျခင္း
(၅)အစာလံုေလာက္စြာ မစားေတာ့ျခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္လာခင္း သို႔မဟုတ္ လြန္ကဲစြာ စားလာျခင္း၊ အန္ထြက္သည္အထိ စားျခင္း
(၆) မိမိကိုယ္ကို တန္ဖိုးထားမႈ နည္းလာျခင္း
(၇) ေန႔လယ္ခင္း ေရာက္သည့္တိုင္ အိပ္ရာမွ မထေသးဘဲရွိျခင္း
(၈) အက်င့္ဆိုးမ်ားႏွင့္ သူငယ္ခ်င္းဆိုးမ်ား ရရွိလာျခင္း
(၉) မူးယစ္ေဆးဝါး သံုးစြဲလာျခင္း
(၁၀)အရက္ေသာက္တတ္လာျခင္း
(၁၁)ေသျခင္းတရားအေၾကာင္း ေတြးေတာမႈေတြ မ်ားျပားလာျခင္း
(၁၂)သူတို႔အေရျပားကို သူတို႔ လွီးျဖတ္ျခင္းျဖင့္ အနာတရျဖစ္ေအာင္ လုပ္လာျခင္း
ျမ၀တီ
