ကေန႔ ကေလးငယ္ေလးေတြ လွ်ာမွာျဖစ္တာ ေမးလာသူႏွစ္ေယာက္ရွိတယ္ ။ ကေလးေတြမွာ ဖန္းဂတ္စ္ ေခၚ မိႈ ျဖစ္တတ္ၾကတယ္ ။ ပါးစပ္ထဲတည့္တဲ့ မိခင္ႏို႔နဲ႔ ကစားစရာကေန ကူးတယ္ ။ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ႏိုင္တယ္ မွက္ခရုလည္းပါတယ္ ။ သြားရည္က်တာနဲ႔ လွ်ာထုတ္တာလည္းပါတယ္ ။ ႏို႔ကို အရင္ကထက္ပို သန္႔ပါ ။ ပိုးက စိုထိုင္းပူေႏြးတာကို ၾကိဳက္တယ္။ ႏို႔ကို ေရရိုးရိုးနဲ႔ေဆးျပီး ေျခာက္မွသာ အတြင္းခံဖံုးပါ ။ ကေလးလွ်ာကို အဝတ္စသန္႔သန္႔နဲ႔ ရွင္းထုတ္ပါ ။ အလိုလိုေပ်ာက္တာ မ်ားတယ္ ။
ကေလး-လူၾကီး ျဖစ္တတ္တဲ့ ပါးစပ္-ခံတြင္းထဲမွာအမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါအေျခအေန (၁၂) ခုကိုေရြးေရးပါမယ္ ။ တျခားဟာေတြလည္း ရွိေသးတယ္ ။
1. Thrush မွကၡရုနာ
2. Angular stomatitis က်ီးကန္းပါးစပ္နာ
3. Leukoplakia အျဖဴကြက္
4. Palatal or Mandibular Torus အရိုးဘုမ်ား
5. Inflammation or irritation ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္ နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ထိေတြ႔ျခင္း
6. Irritation fibroma ခဏခဏထိမိရာကေနအတြင္းထဲမွာအသားမာလိုျဖစ္ျခင္း
7. Fordyce's granules ေခြ်းထြက္ (ဂလင္း) ေတြကပါးစပ္ထဲေရာက္ေနျခင္း
8. Hemangioma ေသြးေၾကာအပိုပြါးျခင္း
9. Inflammatory ulcer ေရာင္ရမ္းအနာမ်ား
10. Papillomas (ပက္ပလိုမား) အသားပို
11. Epulisfissurata (အိျပဴလစ္)
12. Varicosities ေသြးျပန္ေၾကာေဖါင္းေနျခင္း
မွကၡရုနာ Thrush (Oral candidiasis) Moniliasis လို႔လဲေခၚတယ္ ။
မွကၡရုနာက ကေလးမွာသာျဖစ္တယ္ ။ ကေလးမွာေတာင္ ႏို႔တိုက္အရြယ္ ကေလးငယ္ေတြ ။ လွ်ာ ၊ အာေခါင္ ၊ ပါးေစာင္ေတြမယ္ အျဖဴဖတ္ေတြ ျဖစ္ျပီး ၊ ေဘးက နီေနတယ္ ။ နာတယ္ ၊ ႏို႔စို႔ရ ၊ အစာစားရခက္တယ္ ။ ကေလးရဲ႕ လွ်ာကို အဝတ္သန္႔သန္႔ေလးကို လက္ညွိဳးမွာပါတ္ျပီး အျဖဴဖတ္ေတြ ရွင္းေပးပါ။ မိခင္ႏို႔ကိုအျမဲသန္႔ေနပါေစ ။ လိုအပ္ရင္ Nystatin Oral Suspension 4-6 mL တေန႔ ၄ ၾကိမ္ တိုက္ပါ ။
Angular stomatitis က်ီးကန္းပါးစပ္နာ
က်ီးကန္းပါးစပ္နာကို Angular stomatitis (Cheilosis or Angular cheilitis) လို႔ ေခၚတယ္။ ပါးစပ္-ေဒါင့္စြန္း ႏွစ္ဖက္လံုးမွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ကြဲေၾကာင္းေလးေတြ ဖ်ာထြက္လာမယ္။ ေသြးထြက္တတ္တယ္။ အနာအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အနာကေနမိႈပိုးဝင္လာရင္ Candida albicans (Thrush) ျဖစ္မယ္။ ဗက္တီးရီးယားလဲဝင္ႏိုင္တယ္။ ဗီတာမင္ ဘီ (၂)၊ ေဆးေသာက္ပါ။ ၾကြယ္ဝစာစားပါ။ ႏို႔နဲ႔ ႏို႔ထြက္အစာမ်ား၊ ဥ၊ အသည္း၊ အသီးအရြက္၊ ဆန္၊ ဂ်ံဳ၊ ရိစ္။ ဗီတာမင္စီ ရေအာင္ စိမ္းတဲ့ အသီးအရြက္-အသီးအႏွံေတြလဲစားပါ။ Antifungal creams မိႈအတြက္လိမ္းေဆးNystatin, Imidazoles, Bifonazole, Clotrimazole, Econazole, Ketoconazole, Nizoral®, Miconazole, Tioconazole တခုခုသံုးႏိုင္တယ္။ မိႈအတြက္စားေဆး Imidazoles, Allylamines ေတြရွိတယ္။ Clotrimazole and Betamethasone, Nystatin and Triamcinolone Acetonide စတီရြိဳက္နဲ႔ ေရာထားတဲ့ေဆး သံုးႏိုင္တယ္။ 1% Hydrocortisone လဲလိမ္းႏိုင္တယ္။ ေရယံုဆိုရင္ မသံုးပါနဲ႔။
Leukoplakia အျဖဴကြက္
ျဖဴေနတဲ့အကြက္ကို ပိတ္က်ဲစနဲ႔ပြတ္ေပးလဲေပ်ာက္မသြားဘူး ။ ကင္ဆာနဲ႔ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အနာမ်ိဳးနဲ႔လဲမဆိုင္ဘူး ။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ အရက္ေသာက္သူ ၊ ခံတြင္းပိုးဝင္ခံရသူ ၊ ေနရာတခုမွာ ကြက္ျပီးကိုယ္နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ ေတြ႔ထားသူ ၊ (ဆစ္ဖလစ္) ၊ ဗီတာမင္ (ေအ) နည္းျခင္း ၊ ေဟာ္မုန္း အေျပာင္းအလဲ ၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္း ၊ လွ်ပ္စစ္စီးေၾကာင္းေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္ ။ အသက္ၾကီး သူေတြမွာ (၄ဝ ေက်ာ္) အျဖစ္မ်ားတယ္ ။ ေယာက္်ားေတြက မိန္းမေတြထက္ ပိုျဖစ္တယ္ ။ လွ်ာ ၊ ပါးေစာင္ ၊ အထက္-ေအာက္ ပါးေစာင္အခ်ိဳင့္ေနရာေတြမွာ လူတဝက္ေလာက္ ျဖစ္တယ္ ။ က်န္တဲ့ေနရာေတြက အာေခါင္ ၊ ေအာက္ႏုပ္ခမ္း ၊ လွ်ာေအာက္ေနရာေတြမွာ ျဖစ္တယ္ ။ ျဖဴျပီး၊ နဲနဲၾကည္ေနမယ္၊ ထူမယ္၊ စဥ္းေၾကာင္းေတြရွိႏိုင္တယ္၊ အသီးလိုလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ မာတင္းေနတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။ မ်က္ႏွာျပင္ ေခ်ာတာ ၊ ၾကမ္းတာျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။ အျဖဴ၊ ဝါစိမ္းစိမ္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူဆိုရင္ ညိဳတိုတိုျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။
(အက္စ္ပရင္) ေသာက္လို႔လည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။ မေသျခာရင္ အသားစ ျဖတ္ယူစစ္ေဆးရမယ္ ။ ၄-၆% မွာ ကင္ဆာ ျဖစ္တတယ္။ Erythroplakiaနီေနတာမ်ိဳးကဆိုးတယ္။ ကိုက္မိ-ထိခိုက္မိတာ၊ သြားအတြက္ အပိုပစၥည္းထည့္တာက အဆင္မေျပတာ၊ သြားအဆင္မေျပေပါက္ေနတာေတြကိုစစ္ရ-ျပင္ရမယ္။ ဗီတာမင္ ေအ နဲ႔စီေသာက္ရင္အက်ိဳးရွိေစမယ္ ။
Palatal or Mandibular Torus အရိုးဘုမ်ား
ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အရိုးကေနျဖစ္တဲ့ မာေနတဲ့ဘုေတြကိုေခၚတယ္ ။ ေျဖးေျဖးၾကီးလာမယ္ ။ အေနရလဲ မခက္လွပါ ။ အေပၚယံအဖံုးလႊာအနာျဖစ္တတ္တယ္ ။ Palatal torus အာေခါင္ကျဖစ္တာဆိုရင္ အမာပိုင္းအလည္မ်ဥ္းမွာ ျဖစ္တတ္တယ္ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာပိုျဖစ္တယ္ ။ Mandibular torus ေမးရိုကေနျဖစ္တာဆိုရင္ ေရွ႕ပိုင္းအံသြားေဘးမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္ ။ ၈ဝ% ဘယ္-ညာျဖစ္တာ မ်ားတယ္ ။ အသက္ ၃ဝ ေအာက္မ်ားတယ္ ။ ကုသစရာမလိုပါ ။ ခြဲလိုက္ရင္လဲ ရတယ္ ။
Inflammation or irritation ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္ နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ထိေတြ႔ျခင္း
ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ ထိေတြတာမ်ိဳးေတြက ကိုယ္ကိုယ္ကို ကာကြယ္တဲ့သေဘာ ကေန ျဖစ္လာတယ္ ။ ပါးေစာင္မွာ အထက္သြားတန္းနဲ႔ ေအာက္သြား တန္းၾကားမ်ဥ္းေၾကာင္း အျဖဴေရာင္ လိုလဲ ျဖစ္တတ္တယ္ ။ လိုအပ္ရင္ခြဲထုတ္ျပစ္ႏိုင္တယ္ ။ မေသျခာရင္ အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးရမယ္ ။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္ကိုဖယ္ရွား-ကုသလိုက္ရင္ အလိုလိုေပ်ာက္မယ္ ။ Denture stomatitis သြားအတုက အဆင္မေျပလို႔ျဖစ္တယ္ ။ အသက္ၾကီးျပီး Complete maxillary dentures သြား အတုတပ္ထားသူေတြထဲက ၆၅% ျဖစ္တယ္ ။ Nystatin suspension or cream ေဆးလိမ္းေပးႏိုင္တယ္ ။
Irritation fibroma ခဏခဏထိမိရာကေနအတြင္းထဲမွာအသားမာလိုျဖစ္ျခင္း
ခဏခဏ ထိမိရာ ကေန အတြင္းထဲမွာအသားမာလိုျဖစ္တာ ။ ပါးေစာ င္၊ လွ်ာေဘးအနား ၊ ေအာက္ႏုပ္ ခမ္းေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္ ။ မနာဘူး ။ ခပ္တင္းတင္းေရာပြစိစိပါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။ ျဖစ္တဲ့ အဖု ကေဘးေနရာထက္ အေရာင္ေျပာ့တယ္ ။ ၾကာရင္ အနာျဖစ္လာႏိုင္ေသးတယ္။ ၁ စင္တီမီတာထက္ မၾကီးဘူး။ အသက္အရြယ္မေရြးျဖစ္တယ္။ သူ႔အလိုလို မေပ်ာက္ရင္ ခြဲထုတ္ရမယ္။ ျပန္ျဖစ္တာလဲရွိမယ္။ လွ်ာေပၚမွာျဖစ္တာဆိုရင္ေတာ့ Neurofibroma, Neurilemmoma or Granular cell tumor ေတြ မဟုတ္တာေသျခာေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ပါးစပ္ ေအာက္ႏုပ္ခမ္းနဲ႔ ပါးေစာင္မွာဆိုရင္ Lipoma, Mucocele or Salivary gland tumor ေတြ မဟုတ္တာေသေျခာေစရမယ္။ ရွားပါးတဲ့ Benign neoplasms of Mesenchymal origin ကိုလဲဖယ္ထုတ္ရမယ္။ ခြဲထုတ္ျပီးစစ္ေဆးဘို႔ လိုတာေတြျဖစ္တယ္။
Fordyce's granules ေခြ်းထြက္ (ဂလင္း) ေတြကပါးစပ္ထဲေရာက္ေနျခင္း
ေခြ်းထြက္ (ဂလင္း) ေတြကပါးစပ္ထဲေနရာလြဲေရာက္ေနတာျဖစ္တယ္။ အစုလိုက္မ်ားတယ္။ တခုနဲ႔ တခုေရာေထြးေနတာလဲ ျဖစ္တယ္ ။ အံဆံုးေတြေဘးမွာျဖစ္တယ္ ။ ဘယ္-ညာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။ ေအာက္ႏုပ္ခမ္း ၊ လွ်ာ၊ သြားဖံုး၊ အာေခါင္ေတြမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသက္ ၂ဝ-၃ဝ မွာအျဖစ္မ်ားတယ္။ Candida albicansမိႈေၾကာင့္ျဖစ္တာကဂြမ္းစနဲ႔ ရွင္းေပးတာေပ်ာက္မယ္။ ဒါေတြကေတာ့ မေပ်ာက္ဘူး ။ ေဆးကုသဘို႔လဲမလိုပါ ။
Hemangiomaေသြးေၾကာအပိုပြါးျခင္း
ေသြးေၾကာေတြ အပိုပြါးျခင္းကေမြးရာပါျဖစ္တယ္။ ျပားခ်ပ္ခ်ပ္ေနတယ္၊ မဟုတ္ရင္ နဲနဲေဖါင္းေနမယ္။ အနီေရာင္ ဒါမွမဟုတ္ နီျပာျပာျဖစ္တယ္။ အနားသတ္မတိက်ဘူး။ ႏႈပ္ခမ္း၊ လွ်ာ၊ ပါးေစာင္၊ အာေခါင္ေတြမွာျဖစ္တယ္။ သူ႔ကိုခိုက္မိတတ္တယ္။ အနာျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္လာႏိုင္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာပိုျဖစ္တယ္။ သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္တာ မ်ားတယ္။ Surgery, Sclerosing agents, Cryotherapyနည္းေတြနဲ႔ ကုႏိုင္တယ္။ ကင္ဆာမဟုတ္ပါ။ ကုသလိုက္ရင္ ျပန္မေပၚပါ။
Inflammatory ulcer ေရာင္ရမ္းအနာမ်ား
(က) Aphthous (အက္ဖ္သပ္စ္-အာလ္ဆာ)
အေတာ္နာတယ္။ ျပန္ျပန္ျဖစ္တယ္။ တခုမကလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၂ဝ-၆ဝ% ေသာလူေတြမွာ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဘာလို႔ ျဖစ္တယ္ဆိုတာ အတိအက်မသိရဘူး။ Immunologic, Microbiologic and Nutritional factors ေတြကို စဥ္းစားၾကတယ္။ (၃) မ်ိဳးခြဲႏိုင္တယ္။
(၁) သာမန္အနာ = ခံတြင္းမွာေနရာတကာျဖစ္တယ္။ ၁ဝ ရက္အတြင္းေပ်ာက္သြားမယ္။ ျပန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
(၂) Major aphthous ulcers ကပိုၾကီးတယ္။ ၂ စင္တီမီတာေလာက္အထိရွိမယ္။ ေပ်ာက္ေအာင္ အခ်ိန္ ၆ ပါတ္ ယူတယ္။
(၃) Herpetiform ulcers အမ်ိဳးအစားကေတာ့ ၁-၂ ပါတ္ၾကာရင္ ေပ်ာက္တယ္။ အရည္ၾကည္အဖုေလးကေနစျဖစ္ျပီးမွ အနာျဖစ္လာတယ္။ Crohn's disease, Neutropenia and Sprueေရာဂါေတြကိုလဲစစ္ေဆးသင့္တယ္။ ေပ်ာက္ေဆးဆိုတာ မရွိပါ။ ဒါေပမဲ့ သက္သာေအာင္ Topical steroids (0. 5% Hydrocortisone) (စတီရြိဳက္) ေဆး လိမ္းေပးႏိုင္တယ္။ သိပ္ဆိုးသူေတြကို (စတီရြိဳက္) ေဆးပါးစပ္ကေနေသာက္ခိုင္းတယ္။ Tetracycline mouth wash (Achromycin V Oral Suspension) ေဆးနဲ႔ ပါးစပ္ကိုေဆးတာလဲအက်ိဳးရွိတယ္။ Chlorhexidinegluconate oral rinse (Peridex) ေဆးသံုးတာလဲသက္သာတယ္။
ဒီအနာ ျမန္မာလူမ်ိဳးအေတာ္မ်ားမ်ားၾကီးကိုေတြ႔ဘူးတယ္။ ေရေသာက္တာေတာင္ နာတယ္။ အားနည္းေနခ်ိန္၊ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားေနခ်ိန္၊ ခရီးထြက္ရလို႔ အစား၊ ဝမ္းသြားမမွန္သူေတြ၊ ဝမ္းခ်ဳပ္သူေတြမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆတယ္။ ထံုေဆးလိမ္းေဆး လိမ္းရင္ ခဏနဲ႔ထံုသြားျပီးစားလို႔ရတယ္။ တနပ္တခါထပ္လိမ္းရတယ္။
(ခ) Traumatic ulcers ထိခိုက္ရာကအနာျဖစ္ျခင္း
ကိုက္မိတာ၊ သြားအတုအဆင္မေျပတာ၊ သြားတိုက္တံနဲ႔ခိုက္မိတာ၊ သြားအခြ်န္နဲ႔ထိခိုက္မိတာ၊ မသင့္တာကို စားမိ-ေသာက္မိတာေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္တယ္။ ျမန္တယ္။ မေပ်ာက္ႏိုင္ရင္ ကင္ဆာကိုစစ္ေဆးပါ။
Papillomas (ပက္ပလိုမား) အသားပို
တခ်ိဳ႕ ခံတြင္းအသားပိုက ၾကြက္ႏို႔ျဖစ္ေစတဲ့ Papillomavirus (ဗိုင္းရပ္စ္) မ်ိဳးကြဲကေနျဖစ္ေစတယ္။ ျဖစ္ေနေပမဲ့ ဘာမွ မခံစားရဘူး။ ၁ စင္တီမီတာေလာက္သာၾကီးတယ္။ တခုတည္းျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ပါးစပ္ထဲဘယ္ေနရာမွာျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ႏိုင္ေပမဲ့ အာေခါင္ အေပ်ာ့ေနရာမွာအျဖစ္မ်ားတယ္။
Epulisfissurata (အိျပဴလစ္)
သြားအတုကေနျဖစ္ေစတယ္။ (ဖိုက္ဘရပ္-တစ္ရွဴး) ေတြ အပိုျဖစ္တာ။ သြားအတုအသစ္လဲဘို႔လိုမယ္။ ခြဲစိတ္တာလဲ လိုႏိုင္တယ္။
Varicosities ေသြးျပန္ေၾကာေဖါင္းေနျခင္း
ေသြးျပန္ေၾကာေတြေဖါင္းေနတာ။ လွ်ာေအာက္မွာျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ပါးေစာင္နဲ႔ ပါးစပ္ ႏႈတ္ခမ္းမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ျပာေနတယ္။ ဖိလိုက္ရင္ ေသြးစီးေလွ်ာက္တာျမင္ရမယ္။ ေဆးကုစရာမလိုပါ။
1. Aphthous ulcer and Fissured tongue လွ်ာနာ အာနာ http://doctortintswe.blogspot.com/…/aphthous-ulcer-and-fiss…
2. Herpes Simplex ရိုးရိုးေရယံု http://dts-medicaleducation. blogspot. in/2011/11/herpes-simplex.html
3. Tongue diseases လွ်ာနာမ်ား http://dts-medicaleducation. blogspot. in/2013/11/tongue-diseases. Html
4. Thrush (Oral candidiasis) မွကၡရုနာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/…/thrush-oral-cand…
5. Fungal infections (2) မိႈအမ်ိဳးမ်ိဳး ေဆးအမ်ိဳးမ်ိဳး (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2010/10/fungus.html
6. Common Oral Mucosal Lesions ခံတြင္း-ပါးစပ္မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါေတြ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/…/common-oral-muco…
7. Tongue diseases လွ်ာနာမ်ား http://doctortintswe.blogspot.com/20…/…/tongue-diseases.html
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/posts/1267843136643501
