မင္းကြတ္ပင္နဲ႔ မင္းကြတ္သီး
မင္းကြတ္ပင္ကို အဂၤလိပ္လို Mangosteen လို႔ေခၚၿပီး ႐ုကၡေဗဒ အေခၚကေတာ့ Garcinia mangostana ျဖစ္ပါတယ္…။ ဒီအပင္ရဲ႕မူရင္းေဒသကေတာ့ ဆရာတို႔ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအ၀င္ အေရွ႕ေတာင္ အာရွႏိုင္ငံေတြပဲျဖစ္ပါတယ္ ။ အပင္က ႏွစ္ရွည္ပင္အမ်ဳိးအစားျဖစ္ၿပီး ၆ မီတာကေန ၂၅ မီတာ ၊ ေပအားျဖင့္ ေပ ၂၀ ကေန ေပ ၈၀ ေလာက္ထိ ျမင့္ပါတယ္။ အပင္ စတင္စိုက္ပ်ဳိးခ်ိန္ကေန ေစာရင္ ၅ ႏွစ္-၆ႏွစ္မွာ အသီးသီးေလ့ရွိၿပီး ပံုမွန္အားျဖင့္ ၈ ႏွစ္ကေန ၁၀ ႏွစ္သားေလာက္မွ စတင္ခူးေလ့ရွိပါတယ္။
သူဟာ အီေကြတာရာသီဥတုကိုႏွစ္သက္ၿပီး ပူအိုက္စြတ္စိုတဲ့ ေဒသေတြမွာသာ ေပါက္ေရာက္ပါတယ္ ။ ေအးတဲ့ ရာသီဥတုကို မႀကိဳက္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင္ ေအးတဲ့ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ ကေနဒါ၊ အေမရိ ကန္ျပည္ေထာင္စု နဲ႔ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြဟာ မင္းကြတ္သီးကိုတင္သြင္းရပါတယ္ ။ အဓိကအေနနဲ႔ ထိုင္းႏိုင္ငံကေန တင္ပို႔ပါတယ္ ။ မင္းကြတ္သီး စတင္သီးရင္ အခြံက အစိမ္းေရာင္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ရင့္မွည့္လာရင္ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ အနီေရာင္ စေျပာင္းလာၿပီး ခရမ္းေရာင္သန္းလာမွ မွည့္ၿပီလို႔ ေျပာႏိုင္ ပါတယ္ ။
မင္းကြတ္သီးရဲ႕အာနိသင္
မင္းကြတ္သီးရဲ႕ေဆးဖက္၀င္ အာနိသင္အေၾကာင္းကိုေျပာရင္ အဓိက (၂)ပိုင္းနဲ႔ ေျပာရပါလိမ့္မယ္။ အဲဒါကေတာ့ အတြင္းကအျဖဴသား (White Flesh) နဲ႔ အျပင္အခြံ(Pericarp) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အတြင္းက အျဖဴသားက စာလို႔ရပါတယ္ ။ အာဟာရဓာတ္လည္းၾကြယ္၀စြာ ပါ၀င္ပါတယ္။ အျပင္ပိုင္းအခြံကိုလည္း ထပ္မံၿပီး အတြင္းပိုင္း ေပ်ာ့ေျပာင္းတဲ့အလႊာ အန္ဒိုကပ္ (Endocarp)၊ အလယ္လႊာ မီဆိုကပ္ (Mesocarp) ႏွင့္ အျပင္ပုိင္းမာေက်ာသည့္အလႊာ အိတ္ခ်္စိုကပ္ (Exocarp)ဟူ၍ (၃)မ်ဳိး ထပ္ခြဲႏိုင္ပါတယ္။ အခြံဟာ ထူထဲၿပီး စားလို႔မရေပမယ့္ ေရာဂါေတြကုိ ကာကြယ္ကုသရာမွာ ေဆးဖက္၀င္ပါတယ္။ အမွ်င္ဓာတ္ေတြ မ်ားစြာပါ၀င္တဲ့အျပင္ ဇန္သုန္း(Xanthone) နဲ႔ တန္နင္(Tennis) ေတြ ပါ၀င္တာေၾကာင့္ အတြင္းမွာရွိတဲ့ အျဖဴသားနဲ႔ အေစ့ေတြကို ေရာဂါပိုးမႊားေတြျဖစ္တဲ့ ဘတ္တီးရီးယား၊ မႈိ၊ ဗိုင္းရက္စ္ စတာေတြက ၀င္ေရာက္ဖ်က္ဆီးျခင္းမျပဳႏိုင္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ အဓိက ေဆးဖက္၀င္တာက ဇန္သုန္းလို႔ေခၚတဲ့ Phytochemicals ေတြ ျဖစ္ပါတယ္ ။ မင္းကြတ္သီး အတြင္းပိုင္း အျဖဴေရာင္အသား မွာပါတဲ့ အာဟာရဓာတ္ေတြ
မင္းကြတ္သီးအတြင္းပိုင္းက အျဖဴသားစားရင္ ရႏိုင္တဲ့ အာဟာရဓာတ္ေတြကေတာ့-
(၁) ကာဘိုဟိုက္ၿဒိတ္အေနနဲ႔ အမွ်င္ဓာတ္အပါအ၀င္ ၂၀% ရရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ 100 g စားရင္ 20 g ဟာ ကာဘိုဟိုက္ၿဒိတ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။
(၂) ဗီတာမင္ဓာတ္ေတြ အနည္းငယ္စီ မွ်တစြာ ပါ၀င္ေနတယ္ - B1, B2, B3 (Niacin), B5 (Pantothenic acid), B6, B0 (Folate) နဲ႔ Vitamin C
(၃) သတၱဳဓာတ္ေတြအေနနဲ႔ ပိုတက္စီယမ္ၾကြယ္၀စြာပါ၀င္ၿပီး ကယ္လ္စီယမ္၊ မဂၢနီစီယမ္နဲ႔ ေဖာ့စ္ဖရပ္တို႔လည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ သြပ္ဓာတ္၊ သံဓာတ္၊ မဂၢနီးလ္ဓာတ္နဲ႔ ဆုိဒီယမ္တို႔လည္း အနည္းငယ္စီ ပါ၀င္ပါတယ္။
မင္းကြတ္သီးရဲ႕ အကာပိုင္းမွာပါတဲ့ ဇန္သုန္း
အပင္ဓာတုေဗဒပညာ (Phytochemistry) အရ ဇုန္သုန္းေတြဟာ ေဆးဖက္၀င္အာနိသင္ ထက္ျမတ္လွတဲ့ ေပၚလီဖီေနာလစ္ ဓာတ္ပစၥည္း (Biologically active polyphenolic compound) ျဖစ္ပါတယ္။
သဘာ၀အပင္ေတြမွာ ဇန္သုန္းေတြကို သိပ္ေတြ႔ရေလ့မရွိဘဲ ရွားပါးဓာတ္ပစၥည္းတစ္ခုလို႔ ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ ဇန္သုန္းအမ်ဳိးအစား ေပါင္း (၂၀၀)ေက်ာ္ရွိတဲ့အနက္ ပါ၀င္မႈအမ်ားဆံုးနဲ႔ အထင္ရွားဆံုးကေတာ့ မင္းကြတ္သီး ပဲျဖစ္ပါတယ္ ။ မင္းကြတ္သီးမွာ ဇန္သုန္းအမ်ဳိးအစား ေပါင္း(၄၀)ေက်ာ္ပါ၀င္ၿပီး အယ္ဖာ မန္ဂိုစတင္ (α-Mangostin)၊ ဂါမာ မန္ဂိုစတင္ (γ-Mangostin) နဲ႔ ဂါစီႏုန္း အီး (Garcinone E) တို႔ကေတာ့ အထင္ရွားဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ သူရဲ႕အေျခခံေမာ္လီက်ဴးဖြဲ႔စည္းပံုကေတာ့ C13 H8 O2 ျဖစ္ၿပီး အျဖဴေရာင္ပံုေဆာင္ခဲေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကာဗြန္ (၆)လံုး ပါ၀င္တဲ့ Ring Structure ႏွစ္ခုပါ၀င္ၿပီး Double bond ေတြနဲ႔ ခ်ိတ္ထားလို႔ အလြန္ခိုင္ခံ့တဲ့ ေမာ္လီက်ဴး တည္ေဆာက္ပံု ရွိပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အလြယ္တကူ မပ်က္စီးႏိုင္ပါဘူး ။
ဇန္သုန္းကို အမ်ဳိးအစားခြဲရာမွာ သူ႔မွာ attached လုပ္ေနတဲ့ Hydroxyl group နဲ႔ Methoxy group အေရအတြက္ေပၚ မူတည္ၿပီး ကြဲျပားသြားပါတယ္။ အမ်ဳိးအစားတစ္ခုခ်င္းစီမွာ ထူးျခားတဲ့ ေဆးဖက္၀င္အာနိသင္ေတြ ေပးတာျခင္းလည္း နည္းနည္းစီ ကြဲျပားပါတယ္။
ဇန္သုန္းရဲ႕ အဓိကအာနိသင္ေတြ
အဓိကေပးတဲ့အာနိသင္ေတြကေတာ့ အေရာင္က်ေစတဲ့အာနိသင္ (Anti-inflammatory action)၊ အလာဂ်ီမ်ားကို သက္သာေစတဲ့ အာနိသင္ (Anti-allergic action) န႔ဲ ကင္ဆာေရာဂါသက္သာေစတဲ့ အာနိသင္ (Anti-cancer action) တုိ႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ တျခားအာနိသင္ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ဥပမာ အေရျပားကို ေခ်ာေမြ႔ေစတဲ့အာနိသင္၊ ေရာဂါပိုးမႊားေတြကို တိုက္ခိုက္ႏွိမ္နင္းႏိုင္တဲ့ အာနိသင္ေတြလည္း ရွိပါတယ္။
ဇန္သုန္းရဲ႕အေရာင္က်ေစတဲ့အာနိသင္
အေရာင္က်ေစတဲ့အာနိသင္ကို ေလ့လာရာမွာ ဇန္သုန္းေတြဟာ ေသြးထဲမွာရွိတဲ့ C-reactive protein (CRP) ေတြကို က်ေစတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ သူက ေရာင္ရမ္းရင္ထြက္လာတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္း (Biomarker of inflammation) ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔ကို က်ေစျခင္းက အေရာင္က်ေစျခင္းလို႔ ဆုိပါတယ္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ UCLA (University of California, Los Angeles School Of Medicine) မွာ ေလ့လာခ်က္အရ လူ(၁၂၂)ေယာက္ကို စမ္းသပ္ရာမွာ မင္းကြတ္သီးေဖ်ာ္ရည္ (အခြံနဲ႔အသား) ဟာ ေရာင္ရမ္းတာ ကို သက္သာေစတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ရက္သတၱပတ္(၈)ပတ္အၾကာ သုေတသနျပဳလုပ္တဲ့ အခါမွာ ေရာင္ရမ္းျခင္းရဲ႕ Biomaker ျဖစ္တဲ့ CRP ေတြဟာ မစားမီနဲ႔ စားၿပီး ႏႈိင္းယွဥ္ ရာမွာသိသိသာသာ ေလ်ာ့နည္းသြားတဲ့အျပင္ ေရာင္ရမ္းတဲ့လကၡဏာေတြပါ ေလ်ာ့နည္းသြားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မင္းကြတ္သီးအခြံဟာ ေရာင္ရမ္းမႈကို သက္သာေစႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ အေရျပားေရာင္တာ၊ အဆစ္ျမစ္ေတြေရာင္တာ၊ ေသြးေၾကာေတြေရာင္တာေတြမွာ အက်ဳိးရွိပါတယ္။
ဇန္သုန္းရဲ႕အလာဂ်ိေတြသက္သာေစတဲ့အာနိသင္
၁၉၉၆ ခုႏွစ္၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ Tohoku University မွာ ေတြ႔ရွိခ်က္အရ အယ္ဖာ မန္ဂိုစတင္ေတြဟာ Histamine H1 receptor ကို ပိတ္ပင္ႏိုင္စြမ္းရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ H1 receptor မွာ ဟစ္တမင္း (Histamine) ေတြ လာေရာက္ေပါင္းစပ္ရင္ ခႏၶာကိုယ္အေရျပား မွာ ယားယံျခင္းေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။ မင္းကြတ္သီးစားရင္ သူ႔မွာပါတဲ့ အယ္ဖာမန္ဂိုစတင္ေတြက H1 receptor ေတြမွာ သြားပိတ္လိုက္တာေၾကာင့္ ဟစ္တမင္းေတြဟာ လာေရာက္ေပါင္းစပ္ႏိုင္မႈ မရွိေတာ့တဲ့အတြက္ ယားယံတာေတြ မျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။ အေရျပား ေယာင္ယမ္းတာေတြပါသက္သာေစလို႔ ႏွင္းခူလိုေရာဂါဆိုးေတြပါ ေပ်ာက္ကင္းေစေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ေနာက္ထပ္ပါ၀င္ေနတဲ့ ဂါမာ မန္ဂိုစတင္ေတြဟာလည္း ဆီ႐ိုတိုနင္ ဟန္႔တားပစၥည္း (Serotonergic receptor blockingagent) အေနနဲ႔ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္တယ္လို႔ဆုိပါတယ္။ ဆို႐ိုတိုနင္(Serotonin) ဆိုတာလည္းယားယံတာ ၊ ေရာင္ရမ္းတာေတြျဖစ္ေစတဲ့ ေနာက္ထပ္ ဓာတ္ပစၥည္းတစ္ခုျဖစ္တာေၾကာင့္ သူ႔ကို ပိတ္ဆို႔ဟန္တားျခင္းက ယားယံတာ၊ ေရာင္ရမ္းတာေတြကို သက္သာေအာင္ လုပ္ေပးတာနဲ႔ အတူတူျဖစ္ပါတယ္။ ဒါတင္မကေသးပါဘူး။ အလာဂ်ီျဖစ္ေစတဲ့ အဓိကဓာတ္ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ ဟစ္တမင္းနဲ႔ ပေရာ္စတာဂေလဒင္ အီးတူး (Prostagladin E2) တို႔ရဲ႕ ထုတ္လုပ္မႈကိုလည္း ဟန္႔တားႏိုင္စြမ္းရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မင္းကြတ္သီးဟာ နာတာရွည္ အလာဂ်ီေရာဂါသမားေတြ၊ ႏွင္းခူေရာဂါသမားေတြအတြက္ စားသင့္တဲ့ အစားအစာတစ္ခုလို႔ ဆိုခ်င္ပါတယ္ ။
ေဒါက္တာခင္ေမာင္လြင္ (FAME)
Health Guide
https://www.facebook.com/healthguidemyanmar
