2. ရင္သားကင္ဆာအေၾကာင္းသိခ်င္ပါတယ္႐ွင္။ ေရာဂါျဖစ္ရင္ဘယ္လိုလကၡဏာေတြျပပါသလဲ႐ွင္။ ရင္သားမွာ အက်ိတ္႐ွိရင္ ကင္ဆာက်ိတ္လား၊ ႐ိုး႐ိုးအက်ိတ္လားဆိုတာ ဘယ္လိုခြဲျခားစမ္းသတ္လို႔ရပါသလဲ႐ွင္။ ေက်းဖူးျပဳၿပီး ေျဖေပးပါရွင္ အရင္ေျဖခဲ့တာေတြကုိလည္း ေက်းဇူးတင္လ်က္ပါ။ ကၽြန္မနဲ႔႔နီးစပ္တဲ့သူေတြကုိ ျပန္မွ်ေ၀ေပးေနရလုိ႔ပါ။
ကေန႔ ေဖ့စ္ဘြတ္ စာမ်က္ႏွာ မက္ေဆ့ခ်္ကေနေမးတာေတြထဲမွာ အသက္၊ က်န္းမာေရးေနာက္ခံ အခ်က္အလက္မပါပဲ ေမးၾကသူေတြမ်ားတယ္။
ရင္သား-ကင္ဆာဟာ အမ်ိဳးသမီး ၈ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ (စာရင္းဇယား တိတိက်က် ထားႏိုင္ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ေျပာတာပါ။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ တိုင္းျပည္က ညံ့ရမဲ့ေနရာေတြမွာ ေနာက္မက်ပါ။) ဘာလို႔လာျဖစ္သလဲ အတိအက် မသိရေသးပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသူ ဆိုတာေလာက္သာ သိေသးတယ္။ ရင္သား-ကင္ဆာ ျဖစ္ရာကေန တျခားေနရာေတြကို ကူးစက္သြားႏိုင္တာမွာ ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစား တခုနဲ႔တခု မတူၾကပါ။ ကိုယ့္ဖါသာစမ္းတာ၊ ဆရာဝန္က စမ္းသပ္တာ၊ Mammography, Ultrasound testing နဲ႔ Biopsy ေတြနဲ႔ ေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္သိတယ္။ ကုသနည္းဟာ အမ်ိဳးအစား၊ အဆင့္၊ ျဖစ္တဲ့ေနရာ၊ လူနာအသက္နဲ႔ က်န္းမာေရးေတြအေပၚမွာ မူတည္တယ္။ "အသက္ ၃၅-၄ဝ ႏွစ္ရွိသူ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း Mammogram ရိုက္သင့္တယ္။ အသက္ ၄ဝ-၅ဝ ႏွစ္ရွိသူေတြ ၂ ႏွစ္တခါ ရိုက္သင့္တယ္။ ၅ဝ ေက်ာ္ရင္ ႏွစ္စဥ္ရိုက္သင့္တယ္" လို႔ အေမရိကန္ ကင္ဆာ အသင္းကေန အၾကံျပဳထားတယ္။
ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲ မ်ိဳးဗီဇ နဲ႔ ေဟာ္မုန္းေတြကို လက္ညွိဳးထိုးလို႔ရတယ္။ ရင္သား-ကင္ဆာဟာ မ်ိဳးဥအိမ္-ကင္ဆာ၊ ေယာက္်ား ဆီးက်ိတ္-ကင္ဆာေတြလိုဘဲ မိသားစု တခုထဲမွာ တေယာက္မက ျဖစ္ၾကရတယ္။
ရင္သားကင္ဆာဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ျဖစ္သမွ်ကင္ဆာထဲက အျဖစ္အမ်ားဆံုး နဲ႔ ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈမွာ ဒုတိယအမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးတိုင္းကို ဆန္ကာတင္ စစ္ေဆးတာ၊ ေရာဂါ နာမယ္တပ္ႏိုင္တာ နဲ႔ ကုသမႈေတြမွာ ပိုေကာင္းလာလို႔ ေသဆံုးတာ နည္းလာျပီ။ အသစ္ေတြ႔လာတဲ့ ရင္သား-ကင္ဆာရွိသူေတြ ၉ဝ% ဟာ ၅ ႏွစ္မက အသက္ရွင္ႏိုင္ေနျပီျဖစ္ပါတယ္။ ဒါလဲ သူမ်ားတိုင္းျပည္ေတြမွာပါဘဲ။
အမ်ိဳးအစားေတြ မ်ားတယ္။ ေနရာတခုထဲမွာရွိတဲ့ Ductal carcinoma in situ (DCIS) ကေန ေနရာအႏွံ႔ ျဖစ္ေနတဲ့ Invasive cancers ေတြအထိ ရွိတယ္။ Colloid carcinomas နဲ႔ Papillary carcinomas ေတြက ၾကားက်တယ္။ တခါတေလ မဆိုးတာက ဆိုးတာနဲ႔ တြဲျဖစ္ေနတာလဲ ရွိတယ္။ ရင္သားတဖက္ထဲသာမက ႏွစ္ဖက္လံုး ျဖစ္တာလဲ ရွိသလို၊ တဖက္ထဲမွာ တေနရာမက ျဖစ္တာလဲ ရွိတယ္။
ကင္ဆာ ရွိလာေပမဲ့ ဘာမွ လကၡဏာမေပၚဘဲ ေနေသးတယ္။ ေနာက္ေတာ့ အက်ိတ္-အခဲ စိမ္းေတြ႔လာမယ္။ ရင္သား အရြယ္-ပံုပန္း ေျပာင္းလာႏိုင္တယ္။ ခြက္ဝင္ေနတာမ်ိဳး ေတြ႔လာ ႏိုင္တယ္။ ႏို႔သီးထိပ္ဖ်ား ခြက္ဝင္လာႏိုင္တယ္။ ႏို႔ကေန အရည္တမ်ိဳးမ်ိဳး (ေသြး) ထြက္လာႏိုင္တယ္။ ႏို႔အေရျပား ေျခာက္မယ္၊ နီျမန္းမယ္၊ ေဖါင္းလာမယ္၊ လိမ္ေမာ္ခြံနဲ႔ ဆင္တူလာႏိုင္တယ္။
• Mammogram ဆိုတဲ့ X-ray ဓါတ္မွန္ရိုက္ရင္ လက္နဲ႔စမ္းမေတြ႔ခင္ကတည္းက အထဲမွာ ျဖစ္ေနတာကို သိႏိုင္တယ္။ (ကယ္လ္စီယမ္) ကေန အျဖဴေရာင္ျမင္ရတာကို Microcalcifications ေခၚတယ္။ ကင္ဆာ ျဖစ္ေနတာ၊ ကင္ဆာ မျဖစ္ခင္ နဲ႔ တျခား အေၾကာင္းခံေၾကာင့္လဲ ဓါတ္မွန္မွာ အဲဒါမ်ိဳး ေပၚႏိုင္တယ္။
• Ultrasound (အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္ရင္ အက်ိတ္ဟာ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္တဲ့ Solid အစိုင္အခဲလား၊ ကင္ဆာ မဟုတ္ေလာက္တဲ့ Cyst (ဆစ္စ္) အရည္ေအာင္းေနတာမ်ိဳးလား ခြဲျခားသိႏိုင္တယ္။
• MRI ရိုက္ရင္ ပံုမွန္ (တစ္ရွဴး) နဲ႔ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ (တစ္ရွဴး) ခြဲသိႏိုင္တယ္။
• Biopsy အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးရင္ ကင္ဆာဆိုတာကို ေသျခာေစမယ္။ အမ်ိဳးအစားလဲ သိရမယ္။
• အမ်ားစုက (ကင္ဆာ-ဆဲလ္) ေတြကို အခက္အခဲမရွိ သိႏိုင္ေပမဲ့ တခါတေလ ကင္ဆာ-မဟုတ္တဲ့ အက်ိတ္က (ဆဲလ္) ေတြက Atypical cells or atypical hyperplasia တမ်ိဳးတမည္ ျဖစ္ေနရင္ ခြဲျခားရ ခက္လို႔ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားတဲ့ Pathologist ေရာဂါေဗဒ ဆရာဝန္ကို အားကိုးသင့္တယ္။ ေရာဂါေဗဒ ဆရာဝန္ တဦးကေန စစ္ေဆးမွတ္ခ်က္ ေပးထားတာကို ပိုေသျခာခ်င္ရင္ တျခားတဦးဆီက ဒုတိယ အၾကံဥာဏ္ ရယူႏိုင္တယ္။ ရင္သား-ကင္ဆာဟာ တျခား အေရးေပၚ ေရာဂါေတြလို အခ်ိန္နဲနဲေနာက္က်လို႔ သိပ္ပူစရာ မရွိဘူး။
• Hormone receptor tests ေဟာ္မုန္းအေျခအေနသိဘို႔ ဓါတ္ခြဲစမ္းသပ္မႈလဲ လုပ္တယ္။
• Staging ေရာဂါအဆင့္ သတ္မွတ္မႈ လုပ္ရာမွာ Blood tests ေသြးစစ္တာနဲ႔ တျခား Bone scan, CT scan, Lymph node biopsy စစ္တာေတြပါ လုပ္ေသးတယ္။
ေရာဂါအဆင့္ေတြကို တိတိက်က်သတ္မွတ္ထားတယ္။ နဲနဲပါးပါး မတူတာေတာ့ ရွိတယ္။ အဆင့္ သုညကေန ၄ အထိ ထားတယ္။ အဆင့္ ၃ ကို က၊ ခ၊ ဂ လို႔ ထပ္ခြဲေသးတယ္။ ျပန္ျဖစ္သူဆိုတာ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ (ေဆာရီး)
ေဆးကုရာမွာ Well-coordinated team ဆက္စပ္မႈ ေကာင္းေကာင္းရွိတဲ့ အစုအဖြဲ႔နဲ႔ လုပ္ရတယ္။ Pathologist ေရာဂါေဗဒ-ဆရာဝန္၊ Surgeon ခြဲစိတ္-ဆရာဝန္၊ Radiologist ဓါတ္ေရာင္ျခည္ အထူးကုဆရာဝန္ေတြပါမယ္။ ကုသမႈ ေရြးျခယ္ရာမွာ တျခားဆရာ၀န္ဆီကေန အၾကံယူခ်င္ယူပါ။ ဆရာဝန္ေတြ အျမင္မတူၾကတာ ရွိႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အမွန္ နဲ႔ အမွား ကြဲျပားၾကတာမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ အက်ိဳး-အျပစ္ ခ်ိန္ဆရာမွာ မတူၾကတာကို ဆိုလိုတာပါ။ ဥပမာ ခြဲစိတ္လို႔ Cosmetic appearance အျမင္ဆိုးသြားမလား။ ရုပ္မဆိုးေစခ်င္ေတာ့ ေနာက္ထပ္ ျဖစ္မွာေလလား ခ်ိန္ဆၾကရလို႔ပါ။
• ကုသနည္းေတြက တေယာက္မွာ သင့္တာက ေနာက္တေယာက္အတြက္ သင့္ခ်င္မွ သင့္မယ္။
• ခြဲစိတ္နည္းထဲမွာ Breast-sparing surgery ရင္သားကို ထုတ္မျပစ္ဘဲ ထားနည္းနဲ႔ Mastectomy ရင္သား ထုတ္နည္းေတြ ရွိတယ္။ ထုတ္ျပစ္နည္းမွာလဲ Total mastectomy ရင္သားတခုလံုးနဲ႔ တက္ေစ့ တခ်ိဳ႕ထုတ္နည္း နဲ႔ Modified radical mastectomy ရင္သား + ဆိုင္ရာ တက္ေစ့ + ေအာက္ကခံ ၾကြက္သားေတြကိုပါ ထုတ္ျပစ္တယ္။
• Standard lymph-node removal ခ်ိဳင္းက တက္ေစ့ေတြကိုပါ တပါတည္းထုတ္ျပစ္တာလုပ္မလား Sentinel node biopsy ဆိုတာလုပ္မလား ခ်ိန္ဆရတယ္။
• Radiation therapy (Radiotherapy) ဓါတ္ကင္နည္းဆိုတာမွာ ၂ နည္းသံုးတယ္။ External radiation therapy နဲ႔ Internal radiation therapy ေတြျဖစ္တယ္။
• Hormone therapy ေဟာ္မုန္းေပးနည္းဟာ အမွန္က Anti-hormone treatment ေဟာ္မုန္း ဆန္႔က်င္တာ ေပးနည္း ျဖစ္ပါတယ္။
• Menopause ေသြးမဆံုးေသးသူေတြကို Tamoxifen (Nolvadex) ေဆးေပးတယ္။ တေန႔ ၁ လံုး ၅ ႏွစ္ ေသာက္ရတယ္။ LH-RH agonist ေဆးကိုလဲ သံုးတယ္။ ေဆး ေပး-မေပး စဥ္းစားရာမွာ Ductal carcinoma in situ (DCIS) ဆိုတဲ့ ေနရာတခုေလးမွာ ကြက္ျဖစ္တာဆိုရင္ စဥ္းစားရ ခက္တတ္တယ္။
• Surgery to remove ovaries မ်ိဳးဥအိမ္ေတြကို ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္နည္းလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးဆံုးေစလိုက္တာပါ။
• ေသြးဆံုးျပီးသူေတြအတြက္ Aromatase inhibitor ေဆးနဲ႔ Tamoxifen ေဆး ေပးမယ္။
• Chemotherapy ကင္ဆာေဆးမွာ ေသြးျပန္ေၾကထဲထိုးေပးတာနဲ႔ စားေဆး ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ ေဆး အမ်ိဳးအစား ၂ မ်ိဳးတြဲ ေပးတတ္တယ္။
• Targeted therapy ေဆးေပးနည္းလဲ သံုးတယ္။ HER2 ဆိုတာ မ်ားေနသူေတြကို Trastuzumab (Herceptin®) ျဖစ္ျဖစ္ lapatinib (TYKERB®) ျဖစ္ျဖစ္ ေပးမယ္။
သမားရိုးက် ကုထံုးကေတာ့ ကင္ဆာေနရာကို ျဖတ္ထုတ္မယ္။ ေဆးေပးတာျဖစ္ျဖစ္ ဓါတ္ကင္တာျဖစ္ျဖစ္ လုပ္ေပးမယ္။ ခြဲစိတ္တာနဲ႔ ဓါတ္ကင္တာက ျဖစ္ေနတဲ့ေနရာက ကင္ဆာ ဆဲလ္ေတြကို ေသေစဘို႔ျဖစ္ျပီး ေဆးေပးကုသတာကေတာ့ တျခားေနရာေတြ ေရာက္ေနမဲ့ ကင္ဆာ ဆဲလ္ေတြကို ေသေစဘို႔ပါ။ ခုေနာက္ပိုင္းမွာ မခြဲစိတ္ခင္ ေဆးေပးတာကို လုပ္လာၾကတယ္။ ပိုေကာင္းေစမလား ယူဆလို႔ပါ။ ဒီလိုနည္းသစ္ကို ကင္ဆာ အက်ိတ္ ၾကီးတာေတြ အတြက္သာ လုပ္ပါတယ္။
Mastectomy ရင္သားကို ခြဲထုတ္ျပီးတဲ့ေနာက္ Reconstruction ရင္သားအတု ခ်က္ခ်င္း လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ အလွအပ သိပ္ဂရုစိုက္သူေတြ စိတ္သက္သာရာ ရေစႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ တခ်ိဳ႕ဟာ Trade-off မသံုးေတာ့တာေတြ ျဖစ္တယ္။ ဓါတ္ကင္တာပါ ဆက္လုပ္ရသူေတြမွာ အဲလို ခ်က္ခ်င္း ရင္သားအတုတပ္ေပးတာ သိပ္မေကာင္းဘူး။
ရင္သားထဲက Breast cells (ဆဲလ္) ေတြဟာ ကင္ဆာ ျဖစ္လာေပမဲ့ Estrogens နဲ႔ Progesterone ေဟာ္မုန္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္ႏိုင္ေသးလို႔ ေဟာ္မုန္းနဲ႔ ကုလိုရႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေယဘုယ် ေျပာရရင္ လူတိုင္းကို Hormone replacement therapy ေဟာ္မုန္းေပးကုသတာ မလုပ္ပါ။ စဥ္းစာေနဆဲအဆင့္မွာ မေပးဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေနာင္လဲ ေပးမွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ေတာ့ ကံေသကံမ ေျပာမရပါ။
Follow-up care ေဆးကုထားသူတိုင္း ဆရာဝန္နဲ႔ ဆက္ျပေနရပါမယ္။ တိုင္းရင္းနည္း၊ (ဟာဗယ္) နည္းေတြထဲက ထိေရာက္တယ္ ဆိုတာ မေတြ႔ဘူးေသးပါ။ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြအတြက္ ဒီလိုမ်ိဳး ေဝဒနာရၾကရင္ စိတ္ဓါတ္ ခိုင္မာေအာင္ လုပ္သင့္တယ္။ ကံတရားကိုလဲ အားကိုးသင့္တယ္။ ေရာဂါကို ေစာေစာစီးစီး ၾကိဳတင္သိႏိုင္ေအာင္ စီမံမႈမ်ိဳးထားႏိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္ဘဝ ေရာက္ရေအာင္ လုပ္ၾကရပါမယ္။
၇-၁၁-၂ဝ၁၁ ေန႔သတင္းအရ ရင္သား-ကင္ဆာအတြက္ (မင္မို-ဂရမ္) ရိုက္ျပီး စစ္ေဆးတာ ထင္သေလာက္ အသက္မကယ္ႏိုင္လို႔ဆိုပါတယ္။
ရင္သား-ကင္ဆာျဖစ္ျပီး ေကာင္းသြားသူ အမ်ိဳးသမီးေတြက “ငါ့ကိုကယ္ခဲ့တာ (မင္မို-ဂရမ္) ပါ” လို႔ ေျပာတတ္ၾကတယ္။ (မင္မို-ဂရမ္) ဆိုတာ ရင္သားမွာ ကင္ဆာရွိ-မရွိ ေစာေစာသိဘို႔ Breast cancer screening test လူအုပ္စုလိုက္ ၾကိဳတင္ ဓါတ္မွန္ရိုက္ စစ္ေဆးနည္း ျဖစ္ပါတယ္။
Archives of Internal Medicine ကေန ေနာက္ဆံုးထုတ္ျပန္ခ်က္အရ (မင္မို-ဂရမ္) ေက်းဇူးက ထင္သေလာက္ မမ်ားတာ သိလာရတယ္။ စာရင္းေတြအရ အမ်ားဆံုး ၁၃% ကိုသာ ကယ္ႏိုင္ခဲ့တာေတြ႔ရတယ္။ ၈၇% ေလာက္ကို မကယ္ႏိုင္ဘူး လို႔ Welch of Dartmouth College (၀ဲလ္ခ်္-ဒါ့တ္မြန္) ေကာလိပ္က Dr. Gilbert ကေန ေျပာပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးေတြက အဲလို အားရွိစရာေတြ ေျပာေပးတာ ေကာင္းတယ္။ ဒါမွ က်န္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြလဲ ေဆးစစ္ဘို႔ လာၾကမယ္။ Mammogram technology (မင္ပိုဂရမ္) နည္းပညာကလဲ တိုးတက္လာပါျပီ။ သံသယရွိတာကို ေစာေစာ သိေစႏိုင္ျပီ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/pages/Dr-Tint-Swe/490031307758025
