မဂၤလာပါ ကြ်န္မ အသက္ ၃၂ နွစ္ အိမ္ေထာင္ရွိပါတယ္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကပါ။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၈ ရက္ ေမလ မနက္မွာ ေရခ်ိဳးခန္းက အထြက္ ဒူးေထာက္မိရက္သား ေခ်ာ္လဲၿပီး ေဆးခန္းျပေတာ့ ဓာတ္မွန္အေျဖမွာ Patella fracture ဂံုညင္းရိုးက်ိဳးလို႔ ေျပာပါတယ္။ ဒီကအရိုးခြဲစိတ္ဆရာႀကီးနဲ႔ ၂၉ ရက္ ည ၈နာရီမွာခြဲရၿပီး wire ႀကိဳးထည့္ရပါတယ္ရွင္။ ဇြန္လ ၂ ရက္ေန႔က ေဆးရံုဆင္းရပါတယ္။ ခ်ဳပ္ရုိးကေတာ့ နွစ္ပတ္ေလာက္ၾကာမွ ျဖည္မယ္ေျပာပါတယ္ ရွင့္။ လမ္းကိုေတာ့ တုတ္ေကာက္နဲ႔ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေလွ်ာက္က်င့္ပါတယ္ ။ ကြ်န္မကိုခြဲေပးတဲ့ဆရာႀကီးက ေျခေထာက္ကို ဆန္႔တာမွာ အားမသံုးပဲ ေကြးတာမွာ အားသံုးပါလို႔ မွာပါတယ္ရွင္။ အိမ္မွာေနရင္း ဘယ္လိုေလ့က်င့္ခန္းမ်ိဴးလုပ္ရင္ အဆင္ေျပမလဲ ျမန္ျမန္ တိုးတက္ နိုင္မလဲ သိခ်င္လို႔ပါရွင့္။
ဂံုညင္းရိုးကို တိုက္ရိုက္ထိခိုက္ရာကေန ကြဲအက္က်ိဳးပဲ့ေစတယ္။ က်ိဳးသြားတာမွာ transverse, stellate or vertical အမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ ကုသတာနဲ႔ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျပီးလုပ္ေဆာင္ရတာ မတူၾကပါ။ ဂံုညင္းကို geniculate arteries ေသြးလႊတ္ေၾကာစနစ္ (၂) ခုကေနလာတယ္။ ျပဳျပင္တာမွာ ခြဲစိန္နည္းနဲ႔ မခြဲပဲရတဲ့နည္းရွိတယ္။
Nondisplaced Fractures ေနရာေရြ႕မသြားဟပဲက်ိဳးျခင္း
မခြဲပဲရႏိုင္တယ္။ extension splinting အခုအခံ ၄-၆ ပါတ္ၾကာစည္းေပးထားရမယ္။ နာတာသက္သာခ်ိန္မွာ ေတာ္ေတာ္တန္တန္အေလး မလို႔ရတယ္။ ေျခေထာက္ဆန္႔တန္းျပီး ေျမွာက္နည္းလုပ္လို႔ရတယ္။ ၄ ပါတ္ေနရင္ ဒူးေနရာ ေကြးဆန္႔လို႔ရမယ္။ ကြာဒရီဆက္ပ္ၾကြက္သားဆန္႔တန္းနည္းနဲ႔ ဒူးေကြးဆန္႔တာေစာရင္ ဆက္တာကိုေႏွးေစမယ္။
Displaced Fractures ေနရာေရြ႕က်ိဳးျခင္း
၃-၄ မီလီမီတာေရြ႕တာကိုေခၚတယ္။ ခြဲစိတ္ျပီးတည့္ေပးရမယ္။ နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ tension band wiring, cerclage wiring, lag screws နည္းေတြျဖစ္တယ္။
Severe comminuted patella fractures ဆိုးတဲ့တစစီကြဲက်ိဳးတာကို ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ရမယ္။ ကံမေကာင္းတာက ၂၅% သာ ရလဒ္ေကာင္းရတယ္။ အဲေတာ့ total patellectomy ဂံုညင္းကိုထုတ္ရမယ္။
ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္မွာေတြကို သတိထားရမယ္။ Breakage of wires, loss of fixation, re-fracture, delayed and malunion, loss of knee motion နဲ႔ osteoarthritis ေတြျဖစ္ႏိုင္တာသတိထားပါ။ ျဖစ္တာရွားပါတယ္။
Rehabilitation Guidelines နလံထျပဳစုနည္းမွာ လူနာအသက္၊ က်န္းမာေရးအေျခအေန၊ အရိုးက်န္းမာေရး၊ က်ိဳးနည္း၊ ကုသနည္း စတာေတြအေပၚမွာမူတည္တယ္။ အရင္ဆံုး အနာ-အေရာင္ သက္သာေစေအာင္လုပ္ရမယ္။ ေျခအျပည့္ ဆန္႔ထားေပးရမယ္။ quadriceps contraction ေပါင္ၾကြက္သားၾကီး ဆန္႔-က်ံဳ႕ေပးပါ။ ရုတ္တရက္ လႈပ္ရွားတာေရွာင္ပါ။ အတင္းဆန္႔တန္းတာ ေရွာင္ပါ။ ခ်ဳပ္ရိုးေျခာက္-သန္႔ေနေစရမယ္။ ခြဲျပီး ၁ ပါတ္ေနရင္ ေလ့က်င့္ခန္းစႏိုင္ျပီ။ ၆ ပတ္ၾကာထိ ဒူးေကြးတာကို ၁ဝဝ ဒီဂရီအထိသာလုပ္ရမယ္။ Straight leg raises, submaximal quad isometrics and gentle active short arc knee extension ေလ့က်င့္ခန္းေတြ လုပ္ႏိုင္တယ္။ အေလးမတာကို ေျဖးေျဖးခ်င္းလုပ္ႏိုင္တယ္။ ၃-၄ ပတ္ဆို ေကာင္းေကာင္းမလို႔ရျပီ။ ၄ ပါတ္အထိ မေကြးရ။ Active-assisted knee flexion နဲ႔ light resistance quad exercises ေလ့က်င့္ခန္းေတြကို လူနာတိုးတက္လာခ်ိန္မွာလုပ္ႏိုင္ျပီ။ ေနာက္ကတဆင့္ Functional closed chain resistance ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ရမယ္။
ကြ်န္ေတာ္ဆရာဝန္ျဖစ္စ ျမိဳ႕သာမွာ အဲလိုဂံုညင္းရိုးက်ိဳးတဲ့လူနာ ၂-၃ ေယာက္ကို ၾကံဖန္ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ေပးခဲ့ရတာကို အမွတ္ရတယ္။ မရွိ ရွိတာနဲ႔လုပ္ေပးခဲ့ရတာမို႔ အားနာပါတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
