၁။ အသက္ ၄၄ မ၊ အိမ္ေထာင္ရွိ၊ ကေလး ၂ ေယာက္ရွိ၊ ရာသီမွန္။ မိုင္ဂရိမ္းရွိပါတယ္။ မ်က္ရိုးကအၿမဲကိုက္ေနလို ့ ဘာေဆးေသာက္ရမလဲ ဘယ္လိုစားေသာက္ ေနထိုင္ရမလဲ။ ညဘက္ ၂ နာရီေလာက္ ထၿပီးဆီးသြားပါတယ္။ အရင္က မသြားပါ။ ျဖစ္တာ ၁ လေလာက္ရွိပါၿပီ အိပ္ခါနီးေရ ေကာ္ဖီမေသာက္ပါ။ ဆီးခ်ိဳစစ္တာ မရွိပါ။ ေဆးစာမွာေဟာ္မုန္း နည္းသြားလို႔ ဖတ္ရပါတယ္။ ဘာေဆးေသာက္ရမလဲ၊ ဘယ္လိုစားေသာက္ေနထိုင္ရမလဲ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ ဆရာ့စာေတြဖတ္ၿပီး ေတာ္ေတာ္ေန ေကာင္းလာပါတယ္။
၂။ ဆရာရွင့္ ကြ်န္မ Migraine ေရာဂါနဲ႔ပါတ္သက္ျပီး သိခ်င္ပါတယ္ရွင့္။ ကြ်န္မရဲ႕သူငယ္ခ်င္း အသက္ ၃၆ ႏွစ္မွာ နာတာရွည္ ေခါင္းကိုက္ေရာဂါစြဲကပ္ေနတာ ၁၀ႏွစ္ေက်ာ္ေလာက္ရွိပါျပီရွင့္။ တလမွာတခါ ႏွစ္ခါ၊ တခါတရံ ၃ ၾကိမ္။ ရာသီဥတုပူရင္ ျဖစ္ျဖစ္ ေအးရင္ျဖစ္ျဖစ္ ပင္ပန္းလာရင္ျဖစ္ျဖစ္ ေခါင္းေတြတဆစ္ဆစ္မခံမရပ္နိုင္ေလာက္ေအာင္ ကိုက္ခဲျပီး ေတာ္ေတာ္ၾကာ အိပ္စက္လုိက္ရင္၊ Panadol ေသာက္လုက္ရင္ သက္သာသြားပါတယ္။ CT scan ရုိက္ၾကည့္ေတာ့လည္း ဘာေရာဂါ ဘာအက်ိတ္မွ မေတြ႔ရပါဘူးရွင္႔။ ဒီလိုအကိုက္ အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြကုိ ေရရွည္ဆြဲေသာက္ေနတာသင္႔မသင္႔ နဲ႔ ဘယ္လို follow up လုပ္ရမယ္ဆိုတာ အၾကံဥာဏ္ေလး ေတာင္းခံပါရေစရွင္႔။ ႕႕႕႕႕ မွာ အလုပ္လုပ္ေနတာေၾကာင္႔ ဘယ္ဆရာ၀န္ ဘယ္ေဆးခန္းဆက္ျပရမလဲ ဆိုတာလည္း အခက္အခဲရွိတာေၾကာင့္ ဆရာထံ အကူအညီ ေတာင္းခံအပ္ပါတယ္ရွင့္
ကမာၻမွာ လူ ၁၁%မွာ မိုင္ဂရင္းေရာဂါရွိမယ္။ Olfactory hallucinations အနံ႔တကယ္မရဘဲ စဥ္းစားလို႔ ေရာဂါထလာတာ ရွားေတာ့ ရွားပါတယ္။ ဒီအခ်က္ကို ဘာလို႔ဆိုတာ ဆရာဝန္ေတြက နားမလည္ၾကေသးဘူး။ မိုင္ဂရင္း ေခါင္းကိုက္ပံုက အထဲမွာ ေသြးေၾကာခုန္သလိုျဖစ္တယ္။ ကြက္ျပီး ထိုးကိုက္တယ္။ နာတာကလဲ တမ်ိဳး၊ တဖက္တည္းနာမယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္မယ္။ အလင္းေရာင္ကို မၾကည့္ႏိုင္ဘူး။ တခ်ိဳ႕ၾက ႏွစ္ဘက္လံုးကိုက္တယ္။ ထိုးကိုက္သလို မဟုတ္ဘဲ ထံုသလိုကိုက္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ အစားပ်က္မယ္။ အသိဥာဏ္ဆိုင္ရာ အားနည္းမယ္။ ဆူတဲ့အသံ မၾကားခ်င္ဘူး။ တခ်ိဳ႕အနံ႔ကို မၾကိဳက္တာျဖစ္မယ္။ မ်က္စိၾကည့္ရတာမေကာင္း ျဖစ္မယ္။
အာရံုေၾကာနဲ႔ ေသြးေၾကာ အလုပ္မမွန္တာပါ။ ေသြးေၾကာနားက ပါရာဆင္ပသက္တစ္ အာရံုေၾကာကေန ထုတ္ေပးတဲ့ Neuropeptides ေၾကာင့္ ေသြးေၾကာေတြက်ယ္ျပီး မိုင္ဂရင္းခံစားရတယ္။ Trigeminal nucleus caudalis, Nucleus tractus solitarius နဲ႔ Dorsal raphe nucleus အာရံုေၾကာဆိုင္ရာေတြ အလုပ္မမွန္တာေၾကာင့္လို႔ ယူဆရတယ္။ ဦးေႏွာက္အညွာေနရာမွာရွိတဲ့ Sensory modulation ေနရာမွာ အမွားေတြ႔ရလို႔ နာတာကိုသိတဲ့စနစ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းတာလို႔ သိရတယ္။ ေရာဂါခံစားရခါနီးမွာ ဒါမွမဟုတ္ ခံစားရခ်ိန္မွာ ဦးေႏွာက္ေနရာကို ေသြးလိုသေလာက္ မေရာက္ေတာ့ဘူး။ တနာရီ ဒါမွမဟုတ္ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ေသြးပိုေလွ်ာက္လာျပန္တယ္။
ကိုယ္မၾကိဳက္တဲ့ အနံ႔တခုခု ဥပမာ ေညွာ္နံ႔၊ ပုပ္နံ႔ စတာမ်ိဳးကို စိတ္ထဲမွာ ေတြးလိုက္တာနဲ႔ မိုင္ဂရင္း ျဖစ္လာေစမဲ့ ပဏာမပ်ိဳးအဆင့္ Aura ကို ရေစႏိုင္တယ္။ မိုင္ဂရင္း ျဖစ္သူေတြထဲက ၃ဝ% ဟာ အနံ႔အသက္ အပါအဝင္ အာရံုခံမႈနဲ႔ ဆက္စပ္တယ္။ အျမင္ေၾကာင့္ ဥပမာ အလင္းေရာင္၊ အမဲစက္ မ်ိဳးကေနစတာကေတာ့ ပိုမ်ားပါတယ္။ အနံ႔ကေန တခ်ိဳ႕မွာ လာျဖစ္ၾကတယ္။ အျဖစ္မ်ားလွေတာ့မဟုတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ သိသာတယ္။ အဲလို တကယ္အနံ႔မရဘဲ ရတာမ်ိဳးကို Olfactory hallucinations ေခၚတယ္။
လူနာေပါင္း ၂၁ဝဝ ရဲ႕ မွတ္တမ္းေတြကိုလည္း စစ္ေဆးေတာ့ အမ်ားစုက မီးေလာင္တဲ့အနံ႔၊ မီးခိုးနဲ႔ကို မၾကိဳက္ၾကပါ။ တခ်ိဳ႕က ဘယ္မီးခိုးနံ႔ျဖစ္ျဖစ္၊ တခ်ိဳ႕က တိတိက်က် ဥပမာ ေဆးလိပ္မီးခိုးနံ႔၊ သစ္သားမီးေလာင္တဲ့အနံ႔၊ ေျပာင္းဖူး (ေပါ့ပ္ကြန္) ေညွာ္နဲ႔ ေတြကို မၾကိဳက္ၾကဘူး။ အမိႈက္နဲ႔၊ ပုပ္သိုးနံ႔၊ မိလႅာနံ႔ေတြကို ဒုတိယတန္း မၾကိဳက္ၾကပါ။ လူနည္းနည္းက ေကာင္းတဲ့အနံ႔ ဥပမာ လိေမၼာ္နံ႔၊ ေကာ္ဖီ၊ ဘဲသည္းကို မၾကိဳက္တာလဲ ေတြ႔သိရတယ္။
ေရာဂါထခ်ိန္မွာ နားပါ၊ ဆိတ္ျငိမ္ရာ၊ အလင္းေရာင္နည္းရာမွာ ေနပါ။
• Aspirin, Acetaminophen, Ibuprofen, Naproxen တခုခုေသာက္ပါ။ တလမွာ ဒီေဆးေတြကို ၁၅ ရက္ ထက္ေတာ့ ပိုမေသာက္ပါနဲ႔။ ေဆးတမ်ိဳးမကတြဲေသာက္တာဆိုရင္ ၁ဝ ရက္ထက္မပိုပါနဲ႔။
• Cafergot (Ergotamine tartrate 1 mg + Caffeine 100 mg) ေဆးကလဲ သက္သာေစတယ္။ ေခါင္းကိုက္တာနဲ႔ ၁ ျပား ၂ ျပား ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း မိနစ္ ၃ဝ တခါ ၁ ျပား ေသာက္ႏိုင္တယ္။ တခ်ီမွာ ၆ ျပားအထိ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ေဆးကိုစုပ္ယူတာေႏွးလို႔ေရာ၊ အန္တာေၾကာင့္ပါ တခါတေလ ထိေရာက္မႈ နည္းတတ္တယ္။
• Cafergot ေဆးကို Suppositories (Ergotamine 2 mg) စအိုကေနလဲ ေပးႏိုင္တယ္။ ဒါမွမဟုတ္ Dihydroergotamine mesylate 0.5–1 mg ကို ေသြးေၾကာထဲျဖစ္ျဖစ္ 1–2 mg ကို အသားေဆးျဖစ္ျဖစ္ နဲ႔ အေရျပားေအာက္ျဖစ္ျဖစ္ ထိုးေပးႏိုင္တယ္။
• Prochlorperazine 25 mg suppository စအိုထဲ ဒါမွမဟုတ္ 10 mg ေသြးေၾကာထဲထိုးရတယ္။
• Ergotamine ပါတဲ့ေဆးေတြကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနခ်ိန္ မေပးရပါ။
• Sumatriptan ေဆးက သက္ေရာက္မႈရတာ ျမန္တယ္။ အေရျပားေအာက္မွာ ထိုးတယ္။ ကိုယ္ဖါသာလဲ ထိုးဘို႔ လုပ္ထားတာမ်ိဳးရွိတယ္။ ႏွာေခါင္းကေနေဆးေပးတာမ်ိဳးလဲလာတယ္။ စားေဆးလဲ လာတယ္။
• Zolmitriptan စားေဆးကလဲ ဒီေဆးနဲ႔ဆင္ဆင္ဘဲ။ 5 mg ေသာက္တာ ၁ နာရီေနရင္ သက္သာမယ္။ ႏွာေခါင္းကေနေပးတာမ်ိဳးလဲ လာတယ္။
• Eletriptan 80 mg ေဆးကို ရုတ္တရက္ျဖစ္တာအတြက္သံုးျပီး၊ Frovatriptan 7.5 mg ေဆးကို ေရရွည္အတြက္ ေပးတယ္။
• Triptans ေဆးက အန္ခ်င္တတ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြ မေပးတာေကာင္းတယ္။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ အဝလြန္သူ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါရွိသူေတြကိုလဲ မေပးဘူး။ ဒါေပမဲ့ Naproxen 500 mg နဲ႔တြဲေပးရင္ ထိေရာက္တယ္။
• Neuroleptic droperidol ကလဲ ရုတ္တရက္ျဖစ္တာအတြက္ေကာင္းတယ္။
• Metoclopramide ေဆးကို အေၾကာေဆးထိုးေပးႏိုင္တယ္။
• Opioid analgesics ဘိန္းပါတဲ့ အနာသက္သာေဆးကို တခ်ိဳ႕အတြက္သံုးရတယ္။ Meperidine 100 mg အသားေဆး၊ Butorphanol tartrate 1 mg/spray ႏွာေခါင္းထဲပန္းေဆး၊ Propofol အေၾကာေဆး၊
• Zomig (zolmitriptan) 2.5mg tablets ေဆးကထိေရာက္ပါတယ္။ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈမ်ား = အာေခါင္ေျခာက္။ ေခါင္းမူး။ ေႏြးသလိုခံစား။ ေခါင္းကိုက္။ အလင္း-အသံေတြကို ခါတိုင္းထက္သိလြယ္။ ၾကြက္သားနာ။ ပ်ိဳ႕။ ရင္တုန္။ ေလးလံေနသလိုခံစား။ အိပ္ေရးခက္။ မ်ိဳခ်ရခက္။ အန္။ အားနည္။ သိဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္ရင္ ေဆးေသာက္ပါ။
မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုဆင္ျခင္မလဲ
• Amitriptyline 10–150 mg ေဆး၊ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ = အိပ္ခ်င္၊ အာေခါင္ေျခာက္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ အေလးခ်ိန္တက္၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း၊ ကိုယ္ေရာင္၊ ေသြးဖိအားတက္၊ ဆီးသြားရခက္၊
• Botulinum toxin type A ထိုးေဆးကို ဦးေရခြံမွာထိုးေပးတာလဲလုပ္တယ္။
• Clonidine 0.2–0.6 mg ေဆး၊ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ = အိပ္ခ်င္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊
• Cyproheptadine 12–20 mg ေဆး၊ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ = အိပ္ခ်င္၊ အာေခါင္ေျခာက္၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ဝမ္းမမွန္၊
• Fluoxetine 20–60 mg ေဆး၊ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ = စိုးရိမ္စိတ္၊ အိပ္မရ၊ ေခြ်းထြက္မ်ား၊ လက္တံု၊ ဝမ္းမမွန္၊
• Imipramine 10–150 mg ေဆး၊ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ = အိပ္ခ်င္၊ အာေခါင္ေျခာက္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း၊ ကိုယ္ေရာင္၊ ေသြးဖိအားတက္၊ ဆီးသြားရခက္၊
• Propranolol 80–240 mg ေဆး၊ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ = အားယုတ္၊ စိတ္က်၊ အိပ္မရ၊ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္။
• Sertraline 50–200 mg ေဆး၊ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ = စိုးရိမ္စိတ္၊ အိပ္မရ၊ ေခြ်းထြက္မ်ား၊ လက္တံု၊ ဝမ္းမမွန္၊
• Timolol, Metoprolol, Nimodipine, Nicardipine, Diltiazem ေဆးေတြလဲသံုးႏိုင္တယ္။
• Verapamil 80–160 mg ေဆး၊ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈ = ေခါင္းကိုက္၊ ေသြးဖိအားက်၊ ကိုယ္ေရာင္၊ မ်က္ႏွာနီျမန္း၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊
• အတက္က်ေဆးေတြျဖစ္တဲ့ valproic acid (500–1500 mg), Gabapentin (900–2400 mg) နဲ႔ Topiramate (50–200 mg) ေတြကိုလဲသံုးတယ္။ Valproic acid ကို ကိုယ္ဝန္ေတြမွာ မသံုးပါ။
အေရးေပၚေဆးမ်ား (အန္တာကို သက္သာေစသည္။ အိပ္ခ်င္မည္။)
1. Ergotamine (ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ႏွင့္ ေသြးတိုးရွိသူမ်ားမွအပ) ရွဴေဆး၊ စအိုမွလည္းေပးသည္။
2. Chlorpromazine 0.1 mg/Kg IV ေသြးေၾကာ-ထိုးေဆး၊ (အန္တာအတြက္လည္းေကာင္း)
3. Prochlorperazine 10 mg IV ေသြးေၾကာ-ထိုးေဆး၊ (အန္တာအတြက္လည္းေကာင္း)
4. Metoclopramide 10-20 mg IV ေသြးေၾကာ-ထိုးေဆး၊ (အန္တာအတြက္လည္းေကာင္း)
5. Dihydroergotamine (DHE) 0.75 to 1 mg Slow IV (ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ႏွင့္ ေသြးတိုးရွိသူမ်ားမွအပ) ေသြးေၾကာ-ထိုးေဆး၊
6. Sumatriptan 6 mg S/C (ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ႏွင့္ ေသြးတိုးရွိသူမ်ားမွအပ) အေရျပားေအာက္-ထိုးေဆး၊
7. Ketorolac 60 mg IM အသားထဲထိုးေဆး၊
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
