အမ်ိဳးသမီးတိုင္း အရြယ္ေရာက္ကတည္းက ေသြးဆံုးတဲ့အထိ မ်ိဳးဥတဥ လတိုင္းထြက္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္-မရႏိုင္ဆိုတာ ဒီမ်ိဳးဥ ထြက္-မထြက္အေပၚ မူတည္တယ္။ ကိုယ္ဝန္မရေအာင္ တားနည္းတခုျဖစ္တဲ့ ရက္တြက္ျပီး အတူေနနည္းကလဲ ဒီရက္ကိုသိမွ စိတ္ခ်ႏိုင္တယ္။
• ၃ဝ% လလယ္ရက္ အတိအက်မွာ မ်ိဳးဥထြက္တယ္။
• ၆ဝ% လလယ္ရက္ထက္ ၁ ရက္ေစာထြက္တယ္။
• အားလံုးကို ျခံဳလိုက္ရင္ ၇၈%က လလယ္ရက္ထက္ ၂ ရက္ေစာထြက္တယ္။
• ၈ ရက္ေျမာက္ေန႔ကေန ၁၉ ရက္အတြင္းဟာ ကိုယ္ဝန္ အရႏိုင္ဆံုးရက္ေတြ ျဖစ္တယ္။
• ၈ ရက္ေျမာက္ကေန ၁၉ ရက္ေျမာက္အတြင္း မဆက္ဆံသူေတြထဲက ၄႕၇% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
• ၈ ရက္ေျမာက္ကေန ၁၉ ရက္ေျမာက္အတြင္း ဆက္ဆံသူေတြထဲက (ကြန္ဒြမ္) နည္း၊ သုတ္ရည္ အျပင္ထုတ္နည္း သံုးသူေတြမွာ ၅႕၆% ကိုယ္ဝန္ ရၾကတယ္။
• ၈ ရက္ေျမာက္ကေန ၁၉ ရက္ေျမာက္အတြင္း ဘာအကာအကြယ္မွ မသံုးသူေတြထဲက ၁၁႕၉% ကုိယ္ဝန္ ရၾကတယ္။
• မ်ိဳးဥထြက္ရက္အတိမွာ ဆက္ဆံသူေတြ ၈-၁ဝ% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
• မ်ိဳးဥမထြက္ခင္ ၅ ရက္ အလိုမွာ ဆက္ဆံသူေတြ ၄% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
• မ်ိဳးဥမထြက္ခင္ ၄ ရက္အလိုမွာ ဆက္ဆံသူေတြ ၁၅% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
• မ်ိဳးဥမထြက္ခင္ ၂ ရက္အလိုမွာ ဆက္ဆံသူေတြ ၂၅-၂၈% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
Ovulation test မ်ိဳးဥထြက္-မထြက္ စမ္းသပ္ကိရိယာ
• တစံုထဲမွာ စမ္းသပ္ေခ်ာင္းေလး ၅ ခုကေန ၇ ခုအထိပါတယ္။
• အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ ရာသီလကိုသိရမယ္။ ဥပမာ ၂၈ ရက္မွာတခါလာသူအတြက္ အရင္လက ရာသီစလာတဲ့ေန႔ကေန တြက္ရင္ ၁၁ ရက္ေျမာက္ေန႔ကေနစရမယ္။ ၁၁၊ ၁၂၊ ၁၃၊ ၁၄၊ ၁၅ ရက္ေတြမွာ စမ္းသင့္တယ္။
• ဆီးကို စမ္းရမဲ့အကြက္ေလးမွာထည့္လိုက္ရင္ အေရာင္ေျပာင္းလာမယ္။ အဲလို အေပါင္းျပတယ္ဆိုရင္ အဲဒီ အမ်ိဳးသမီးဟာ ေနာက္ ၂၄ ကေန ၆ နာရီအတြင္း မ်ိဳးဥ ထြက္ပါမယ္။ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ မတူတာေတာ့ ရွိမယ္။
• (LH) ေဟာ္မုန္းက တက္လာတယ္ဆိုရင္ အေပါင္းျပပါမယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္ကေန မ်ိဳးဥထြက္တယ္လို႔ မွတ္ယူႏိုင္တယ္။
• ဆီးမစမ္းခင္မွာ ေရ-အရည္ အမ်ားၾကီးမေသာက္သင့္ပါ။ တျခားေဆးေတြလဲ မေသာက္ဘဲေနဘို႔လိုႏိုင္တယ္။
• Estrogens, Progesterone, Testosterone ေခၚတဲ့ ေဟာ္မုန္းေဆးေတြျဖစ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္တားေဆးထဲမွာ ပါတယ္။
• မ်ဥ္း ၂ ေၾကာင္းရွိမယ္။ စမ္းသပ္လိုင္းက အကိုးအကားလုပ္ရမဲ့လိုင္းတက္ နဲနဲမိွန္တယ္။ အေပါင္းျပတယ္ဆိုတာ LH ေဟာ္မုန္း တက္လာလို႔ ေခၚတယ္။ မွားျပီး အေပါင္းျပတာ ရွားတယ္။
LH ေဟာ္မုန္းအနည္း-အမ်ားကို ေသြးစစ္ရင္သိတယ္။ အရြယ္ေရာက္ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္မွာ LH ေဟာ္မုန္းပံုမွန္ 5 to 25 IU/L (6 and 30 U/L) ရွိတယ္။ ေယာက္်ားေတြပံုမွန္ = 7 and 24 U/L ရွိရမယ္။ 2 mIU/ml ထက္နည္းေနရင္ Hypogonadotropic hypogonadism ေရာဂါရွိေနမယ္။ LH ေတြ ပံုမွန္ထက္ မ်ားေနတာဟာ ဒါေတြကေနျဖစ္ေစတယ္။
• Anorchia ေယာက္်ားအစိမရွိသူ၊
• Hypogonadism ေရာဂါ၊
• Klinefelter syndrome ေရာဂါ၊
• Menopause ေသြးဆံုးျပီးခ်ိန္၊
• Ovarian failure မ်ိဳးဥအိမ္အလုပ္မလုပ္ျခင္း၊
• Polycystic ovary disease မ်ိဳးဥအိမ္အက်ိတ္မ်ားေရာဂါ၊
• Precocious puberty အသက္ငယ္လြန္းျပီး အရြယ္ေရာက္သူ၊
• Turner syndrome ေရာဂါ၊
LH ေတြ ပံုမွန္ထက္ နည္းေနတာဟာ ဒါေတြကေနျဖစ္ေစတယ္။
• Anovulatory bleeding မ်ိဳးဥမထြက္ဘဲ ရာသီသာဆင္းသူ၊
• Infertility ကေလးမရႏိုင္သူ၊
• Multiple endocrine neoplasia (MEN) (အင္ဒိုခရိုင္မ္) ေရာဂါ၊
• Ovarian cysts မ်ိဳးဥအိမ္အက်ိတ္။
Clomiphene Citrate မ်ိဳးဥထြက္ေဆး
မ်ိဳးဥမထြက္သူေတြကိုေပးတဲ့ Clomid, Fertomid, Milophene, Serophene ဆိုတဲ့ နာမည္ေတြနဲ႔ ေရာင္းတယ္။ Selective estrogen receptor modulator လို႔ ေခၚတယ္။ ဒီေဆးမ်ိဳးကို မ်ိဳးဥမထြက္သူ၊ ဒါမွမဟုတ္ မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူေတြကိုသာ ေပးတယ္။ အမ်ိဳးသမီးက အလြန္ဝျပီး (PCOS) ေရာဂါလဲ ရွိေနသူျဖစ္ရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို အရင္ခ်ခိုင္းရမယ္။ အစားေရွာင္နည္းနဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ခိုင္းမယ္။ မရေသးရင္ (အင္စူလင္) လုပ္ငန္းကို ျပင္တဲ့ေဆး ေပးရမယ္။ ေယာက္်ား သုက္ပိုးနည္းေနသူေတြအတြက္ ေကာင္းေစမယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘာေၾကာင့္ ကေလးမရႏိုင္မွန္း မသိသူေတြကိုေတာ့ ကိုယ္ဝန္ရေစမယ္လို႔ မေျပာႏိုင္ဘူး။
ရာသီစလာတဲ့ေန႔ရဲ႕ ေနာက္ ၃-၄ ရက္မွာ စေသာက္ပါ။ 50 mg တလံုးကို ေန႔တိုင္း ၅ ရက္ေသာက္ရမယ္။ အဲလို ၃ လ ေပးေပမဲ့ မ်ိဳးဥမထြက္ေသးရင္ 100 mg ကို ေန႔တိုင္း ၅ ရက္၊ ေနာက္ ၃ လေပးမယ္။ 100 mg ထက္ပို ေပး-မေပး ေဆြးေႏြးေနဆဲ ျဖစ္တယ္။ ေဆးကို မနက္မွာ ေသာက္ရင္ ၅ ရက္လံုး မနက္မွာ ေသာက္ပါ။ ေနာက္က်သြားရင္လဲ သတိရတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းေသာက္ပါ။ တရက္ေနာက္က်ရင္ ေဆး ၂ လံုး တခါတည္း ေသာက္ပါ။ ၆ လေနလို႔မွ ကိုယ္ဝန္ မရေသးရင္ေတာ့ ဒီနည္းနဲ႔ မရႏိုင္ဘူးလို႔ ေျပာႏိုင္ျပီ။ ဇြဲမေလွ်ာ့ပါနဲ႔အံုး။
မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူ နဲ႔ မ်ိဳးဥလံုးဝမထြက္သူေတြကို ေဆးေပးရင္ ၈ဝ% မ်ိဳးဥထြက္မယ္။ ေဆးကုတာ ၉ လ ရွိသူေတြထဲက ၇ဝ-၇၅% ကိုယ္ဝန္ရတယ္။ သဘာဝ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ ကေလးပ်က္က်ႏွဳန္း ပိုေတာ့မ်ားတာ အရင္က ေတြ႔ရတယ္။ ေနာက္ပိုင္း အဲလို မဟုတ္ပါဘူးလို႔ ေျပာလာတယ္။
ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ = မ်ိဳးဥအိမ္ကၾကီးလာမယ္။ ဗိုက္ေအာင့္မယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ ျဖစ္မယ္။ မ်က္ႏွာေတြ နီျမန္းမယ္။ စိတ္တိုမယ္။ ေခါင္းကိုက္မယ္။ ရင္သားေတြ တင္း-နာမယ္။ မ်က္စိေဝဝါးႏိုင္တယ္။ ရွားရွားပါးပါး ဆံပင္ကြ်တ္မယ္။ အားယုတ္မယ္။ အိပ္ေရးပ်က္မယ္။ ရွားရွားပါးပါးဆိုးဝါးသူေတြမွာ အသက္ကို အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္တယ္။
ဒီနည္းေၾကာင့္ကိုယ္ဝန္ရရင္ ၅-၈% မွာ အမႊာေတြျဖစ္မယ္။ ပံုမွန္အမႊာဆိုတာ ၁-၂% သာရွိတယ္။ ကေလးအမႊာ ၂ ေယာက္တြဲသာ ျဖစ္ပါမယ္။ ၃ မႊာဆိုတာ ရွာမွရွား ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေဆးက ကေလးကို ဒုကၡမေပးပါ။ မ်ိဳးဥထြက္-မထြက္ စမ္းနည္းကို ရက္သိပ္ေစာျပီး စမ္းရင္ မမွန္တဲ့ အေပါင္းလကၡဏာ ျပတတ္တယ္။ ခန္႔မွန္းရက္ထက္ ၂ ရက္ေစာျပီး ေန႔တိုင္း စမ္းသင့္တယ္။ ရာသီလာျပီး ၁၃ ရက္ကေန ၂ဝ ရက္အတြင္း ျဖစ္ဘို႔ မ်ားတယ္။ ၁၁ ရက္ကစစမ္းျပီး ၂ဝ ရက္ေနာက္ဆို မစမ္းပါနဲ႔ေတာ့။ ေနာက္တလၾကမွ ျပန္စမ္းပါ။ တလမွာ ၅ ရက္စမ္းသူ ၈ဝ% နဲ႔ ၁ဝ ရက္ၾကာစမ္းသူ ၉၅% မွန္ႏိုင္တယ္။ အေပါင္းလကၡဏာ ျပတာနဲ႔ ဆက္စမ္းစရာ မလိုပါ။ ဒီစမ္းသပ္ကရိယာဟာ ၉၉% စိတ္ခ်ရတယ္။ Cassettes (ကက္ဆက္) အမ်ိဳးအစားက Strips အေခ်ာင္းထက္ေကာင္းတယ္။ အိႏၵိယမွာ ၅ ခုပါ (ကက္ဆက္) ကို ၁၄၅ဝ ရူးပီးေပးရတယ္။ ေဆးဘူးတခုထဲမွာ (ကက္ဆက္) တခု၊ Pipette (ပီပက္) တခုနဲ႔ အထားခံေအာင္ စမ္းရာမွာမလိုအပ္တဲ့ Desiccant ဆိုတာပါတယ္။ ၃ မိနစ္နဲ႔ အေျဖထြက္တယ္။
မ်ိဳးဥထြက္သူဟာ ကိုယ္ဝန္ရခ်င္ရင္ အဲဒီရက္ေတြမွာ အကာအကြယ္နည္း တခုမွမသံုးဘဲ အတူေနရမယ္။ တလနဲ႔ မရေသးရင္ ေနာက္လ၊ ေနာက္လေတြမွာ ဆက္စမ္းပါ။ လေတြၾကာလို႔မွ မရေသးရင္ နည္းလမ္းသစ္ကို ၾကံဆရပါမယ္။ ဒီေဆးကေန အျပင္မွာ မ်ိဳးစပ္ျပီးေနာက္ IUI သူ႔သားအိမ္ထဲ သေႏၶကို လာထည့္ေပးခံမဲ့ မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူ အမ်ိဳးသမီးအတြက္လဲ အက်ိဳးရွိေစတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
