သမီးအိမ္ေထာင္က်တာ တစ္ႏွစ္ႏွင့္ေလးလရွိပါျပီ။ သမီးက ၃၇ ႏွစ္၊ အမ်ိဳးသားက ၃၅ ႏွစ္ပါ။ သားသမီး မရေသးပါ။ ႕႕႕႕႕ မွာေနပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ျပန္စဥ္က အူအတက္ေရာင္လို႔ ခြဲစိတ္ရပါတယ္။ အဲဒီမွာ သားဥျပြန္ညာဘက္ေဘးမွာ ေခ်ာကလက္ေရာင္ေသြးေတြေတြ႔ရတဲ့အတြက္ ဆရာဝန္က ေသြးေတြကို စုပ္ထုတ္ေပးျပီး မီးရွိဳ႕ေပးခဲ့ပါတယ္။ ယခင္ကလဲ ရာသီလာရင္ ကိုက္ခဲတာ ၂ ႏွစ္ေလာက္ရွိပါတယ္။ OG နဲ႔ျပေတာ့ သံုးလခံတားေဆး ၆ လဆက္ထိုးရမယ္ဆိုလို႔ တစ္ၾကိမ္ထိုးပါတယ္။ ကေလးယူဘို႔ၾကိဳးစားေနတာပါ။ ဒီဇဘၤာလထဲမွာ ေသြးနဲနဲဆင္းလို႔ ရန္ကုန္က OG ကိုျပေတာ့ တားေဆး ဆက္မထိုးဘို႔ေျပာပါတယ္။ ဒီကိုျပန္ေရာက္ျပီး ေသြနည္းနည္းလာေနတာ တစ္လေက်ာ္ၾကာေနျပီ။ ရိုးရိုးဆရာဝန္က Meliane ေဆးေပးပါတယ္။ ၂၁ ရက္ေသာက္ရတယ္။ ေဆးကုန္လို႔ ရာသီျပန္လာေတာ့ အရမ္းကိုက္ခဲ့ပါတယ္။ သမီးကို အၾကံေပးပါရွင့္။
Chocolate cyst of ovary ေခ်ာကလက္ဆစ္ မ်ိဳးဥအိမ္ေရာဂါကို Endometrioid cyst နဲ႔ Endometriosis of ovary လို႔လဲ ေခၚတယ္။ ဒီေရာဂါဟာ Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါတမ်ိဳးကေနျဖစ္တယ္။ (စာ ၂ ပုဒ္ေရးထားပါတယ္။)
Endometrial tissue ေခၚတဲ့ သားအိမ္အတြင္းဆံုးလႊာ (တစ္ရွဴး) ေတြက ပံုမွန္ မဟုတ္တဲ့ေနရာေတြမွာ ေရာက္ေနတာကို ေခၚတယ္။ သားအိမ္အတြင္းဆံုးလႊာဆိုတာ ရာသီစက္ဝိုင္းအတြင္းမွာ အျမဲမျပတ္ေျပာင္းလဲေနတာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ပါးရာကေန ထူတယ္၊ ၾကီးရင့္မယ္၊ ပ်က္စီးျပီး ေသြး (ရာသီ) ဆင္းတယ္။ အဲဒီ (တစ္ရွဴး) ေတြက မ်ိဳးဥအိမ္မွာေရာက္ေနလို႔ ဒီျဖစ္စဥ္ကလဲ အဲဒီေနရာမွာ ျဖစ္ေနေတာ့မယ္။ ခက္တာက သားအိမ္လို ထြက္တဲ့ေသြးက ဆင္းထြက္စရာ ေမြးလမ္း (ဗဂ်ိဳင္းနား) မရွိဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးေတြက ေအာင္းေန၊ စုေဝးေနျပီး အိတ္ျဖစ္လာေတာ့တယ္။ အေရာင္ကေသြးျဖစ္လို႔ ရက္ၾကာေလ အေရာင္ေျပာင္းေလ။ နီညိဳညိဳအေရာင္ကို ေခ်ာကလက္လို႔ေခၚၾကတာမို႔ မ်ိဳးဥအိမ္မွာ ေခ်ာကလက္အိတ္လုိ႔ ေခၚတယ္။ ေသြးေဟာင္းေတြက ေပါက္ထြက္လာႏိုင္ျပန္တယ္။ ေဘးမွာရွိတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြျဖစ္ၾကတဲ့ သားအိမ္၊ ဆီးအိမ္နဲ႔ အစာလမ္းေတြေပၚေရာက္ႏိုင္တယ္။
Treatment ဘယ္လိုကုသမလဲ
(၁) Medication ေဆးေပးနည္း
• NSAID အနာ-အကိုက္သက္သာေဆးေတြေသာက္ရမယ္။ (စာတပုဒ္သပ္သပ္ေရးထားပါတယ္။)
• Hormonal contraception ေဟာ္မုန္းပါ ကိုယ္ဝန္တားေဆးေပးမယ္။ မ်ိဳဥမထြက္တဲ့ ရာသီစက္ဝန္း ျဖစ္ေနေအာင္ လုပ္ေပးမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကေလးမရေစႏိုင္ပါ။
• Progestational agents (Medroxyprogesterone), Danazol, Gestrinone, or Gonadotropin-releasing hormone agonists (GnRH) ေဆးေတြကိုသံုးတာ မ်ားတယ္။
• GnRH ေဆးကို estrogen နဲ႔ progestogen ေရာေပးတာလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။
• ဒီေဆးေပးနည္းေတြက အားလံုးကို ေပ်ာက္ေစတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ (ေဆာရီး) ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြလဲ ရွိပါမယ္။ ဥပမာ မ်က္ႏွာနီျမန္းတာ၊ အရိုးထုထည္နည္းတာ၊ အသံနက္နဲတာ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တိုးတာ၊ မ်က္ႏွာေမႊးမ်ားတာ။
(၂) Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္း
• Laparoscopic surgical approaches ခြဲစိတ္ကိရိယာသံုးျပီး Ovarian adhesions မ်ိဳးအိမ္မွာ တြယ္ကပ္ေနတာေတြကို ရွင္းမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ Surgical removal and excision ခြဲစိတ္ထုတ္ပစ္ဘို႔လိုမယ္။
• Laser surgery ေလတာနည္းနဲ႔ Cauterization လွ်ပ္စစ္နည္းလဲသံုးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သိပ္မထိေရာက္တာ ေတြ႔ရတယ္။
• Endometrioma drainage နည္းနဲ႔ Sclerotherapy နည္းေတြလဲရွိေပမဲ့ သိပ္မေကာင္းလွပါ။
• Conservative surgery ကေလးရႏိုင္ေအာင္ ထိန္းျပီးခြဲစိတ္နည္းကိုလဲ လုပ္ဘို႔လိုတတ္တယ္။ သတိထားဘို႔ရွိျပန္တာက
• FSH values ေဟာ္မုန္းတက္လာႏိုင္ျပီး၊ မ်ိဳးဥအိမ္အလုပ္ကိုနည္းေစႏိုင္တယ္။
• Operative laparoscopic surgery ကိရိယာသံုးခြဲစိတ္နည္းကေန မ်ိဳးပြါးႏိုင္ေခ်ေကာင္းေစႏိုင္ျပီး၊ နာတာကိုလဲ သက္သာေစႏိုင္တယ္။
• Radical surgical options မရတဲ့အဆံုး အားလံုးထုတ္ေပးရတဲ့ခြဲစိတ္နည္းမွာ Singular or bilateral oophorectomy မ်ိဳးဥအိမ္ကို တဖက္ျဖစ္ျဖစ္ ႏွစ္ဖက္လံုးျဖစ္ျဖစ္ ထုတ္ရတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
