ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ပထမဆံုး ကာတြန္းဆရာမွာ ဦးဘကေလး (ေရႊတေလး)ပင္ျဖစ္သည္ဟု သိရသည္။ကာတြန္းဆရာ ဦးဘကေလး (ေရႊတေလး)သည္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ ေက်ာင္းသားဘဝ ၁၉၁၅ ခုႏွစ္၊ မတ္လထုတ္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ မဂၢဇင္းတြင္” ၿမဳိ႕ပိုင္မင္းအိပ္မက္” ကာတြန္းကို စတင္ေရးဆြဲ ခဲ့သည္။ ထိုေခတ္ကရန္ကုန္ ေကာလိပ္မဂၢဇင္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ထုတ္ေဝေသာ ေၾကာင့္ ျမန္မာကာတြန္းမ်ားကို အဂၤလိပ္စာျဖင့္ေဖာ္ျပခဲ့ရသည္။ ” ၿမဳိ႕ပိုင္မင္းအိပ္မက္” ကာတြန္းတြင္…
(၁) ေကာလိပ္ေက်ာင္းထြက္ ဘီေအေအာင္သူတစ္ေယာက္ ၿမဳိ႕အုပ္ခန္႔စာရပံု
(၂) ၿမဳိ႕အုပ္ျဖစ္လာေသာအခါ ကုလားမင္းေစ (ခ်ာပရာစီ) က ၿမဳိ႕အုပ္မင္းကိုေနာက္မွ ထီးေတာ္မိုးေပးရပံု
(၃) အမ်ဳိးသမီးမ်ားဝိုင္းကာ ႐ႈပ္ပြေနပံု
(၄) ေတာရြာသူႀကီးႏွင့္ ရြာသား မ်ားက ဝိုင္းရွိခိုးေနၾကပံု
(၅) ထုိအခါ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး အေရးပိုင္က ၿမဳိ႕အုပ္မင္းပခံုး ကိုပုတ္၍ “ေမာင္မင္းသိပ္ေတာ္ တယ္၊ေမာင္မင္းကို ရာထူးတိုး ေပးမယ္” ဟု ေျပာဆိုေနပံု
(၆) သုိ႔ေသာ္ အထက္ပါ အခန္း မ်ား မွာ ေကာလိပ္ေက်ာင္းသား တစ္ေယာက္ စာသင္ခန္း၌အိပ္ ေပ်ာ္ေနရင္းအိပ္မက္မက္ေန ပံုျဖစ္ရာ ေနာက္ဆံုးပံု၌ ၿမဳိ႕အုပ္ မင္း၏ပုခံုးကိုပုတ္ေနသူမွာ အဂၤလိပ္အေရးပိုုင္ မဟုတ္ဘဲ အတန္းျပပါေမာကၡႀကီး ျဖစ္ေန ပံုကို ေရးဆြဲထားသည္။ ထိုစဥ္ က ၿမဳိ႕အုပ္မင္းအလုပ္ကို ပညာ တတ္လူငယ္မ်ား မက္ေမာၾက ပံုကိုေရးဆြဲ၍ေလွာင္ေျပာင္ ထားသည္။ပထမ ဦးဆံုးေရး ဆြဲခဲ့သည့္ ကာတြန္းကို ရန္ကုန္ တိုင္းအဂၤလိပ္သတင္းစာ အယ္ဒီတာ မစၥတာေနာ္လင္ က ႏွစ္သက္သေဘာ က်သြားေလ ရာ ၁၉၁၅ ရန္ကုန္တိုင္းသတင္း စာ ခရစၥမတ္အထူးထုတ္စာ ေစာင္တြင္ ကာတြန္းေရးဆြဲ ေစခဲ့သည္။ ကာတြန္းေရးဆြဲ သူ၏လက္မွတ္ကို “ဘကေလး”ဟု အဂၤလိပ္စာျဖင့္လက္မွတ္ ေရးထုိးခဲ့သည္။ ကာတြန္းဦးဘ ကေလးသည္သူ၏ ကေလာင္ အမည္ကိုဘကေလး ၊ေရႊတ ေလး၊ ျမားတင္ ထားေသာေလး တံဆိပ္ျဖင့္ ေရးထုိးေလ့ရွိသည္။
သူရိယမဂၢဇင္း၊ ျမန္မာ ဗ်ဴဟာဂ်ာနယ္ႏွင့္သူရိယ သတင္းစာမ်ား သာမက အျခား ျမန္မာစာနယ္ဇင္းမ်ားတြင္ လည္း ေရးဆြဲခဲ့သလို ဗႏၶဳလ ဂ်ာနယ္တြင္ ေရႊတေလး႐ုပ္ပိုင္း၊ ဒီးဒုတ္ဂ်ာနယ္တြင္ ေရႊတေလး ၏ ကာလာ႐ုပ္ရွင္၊ သူရိယ႐ုပ္ စံုတြင္ကဗ်ာ႐ုပ္ရွင္၊ ဒဂုန္ မဂၢဇင္းတြင္ဟဒယရႊင္ေဆး ႏွင့္ ေရႊတေလး၏ စီနီမာ႐ုပ္ရွင္ စသည္ျဖင့္ ကာတြန္း က႑မ်ားခြဲျခားၿပီး ေရးသားခဲ့သည္။ ပညာအလင္းမဂၢဇင္း၊ ၿဗိတိသွ် ဘားမားမဂၢဇင္း၊ လန္ဒန္အတ္ မဂၢဇင္း၊ ေဇယ်မဂၢဇင္း၊ ရန္ႀကီး ေအာင္ဂ်ာနယ္၊ ဝိဇယ ဂ်ာနယ္၊ ျမန္မာ့အလင္း သတင္းစာ၊ ေလဘာတီသတင္းစာ၊ ရယ္ရႊင္ ဖြယ္အလင္းမဂၢဇင္း စသည္ တို႔တြင္ ကာတြန္း ဦးဘကေလး ၏ကာတြန္းမ်ားကို အသံုး ျပဳလာခဲ့သည္။
ကာတြန္းေရးဆြဲစ၌ ဦးဘ ကေလးသည္ေရးဆြဲခေငြေၾကး ရဟန္မတူပံုကို ႀကီးပြားေရး မဂၢဇင္းတြင္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါး၌ ” ပထမေရးေသာ ကာတြန္းမ်ားမွာတစြတ္တာ မွမရပါ။ အခ်ဳိ႕သတင္းစာ မ်ားက တို႔ ေျမႇာက္လုိ႔ မင္း ေျမာက္တာပါတဲ့။ သာဓုဗ်ာ..ဘာျပဳ၍ဘေလာက္ဖိုး ေငြကုန္ခံထည့္သည္မေျပာတတ္ပါ” ဟု ေရးသားေဖာ္ျပ ထားသည္။ ဆရာဦးဘကေလး ၏ ကာတြန္းေရးဆြဲခမွာ တစ္ပံုလွ်င္ ၁ဝ က်ပ္၊ ၁၅ က်ပ္၊ ၂၅ က်ပ္ရရွိၿပီး တစ္ခါတစ္ရံ ႏုိင္ငံေရးလႈပ္ရွား မႈေပၚတည္၍ တစ္ပံုလွ်င္ ၁ဝဝ က်ပ္ ၊ ၁၅ဝ က်ပ္အထိ ရရွိဖူး သည္ဟု သိရသည္။
၁၉၂ဝ ျပည့္မွ ၁၉၂၅ ခုႏွစ္ အထိ ႐ုပ္ရွင္ေလာကတြင္ က်င္လည္ခဲ့သည္။ ႐ုပ္ရွင္ ေလာကတြင္လည္း လူပ်ဳိ၊ လူရြယ္ေလးက အဘိုးႀကီး အသြင္ေဆာင္၍ ပုသိမ္ထီး ေလးႏွင့္ကေသာအကကို ဦးေရႊ႐ိုးအကဟု ေပၚေပါက္ လာခ့ဲသည္။ ” ေရႊ႐ိုး” အမည္ျဖင့္ ဦးဘကေလး၏အႏုပညာ အစြမ္းကိုျပသရင္း ႏုိင္ငံတစ္ဝန္း လူႀကဳိက္မ်ားခ့ဲၿပီး ေရႊ႐ိုး ဘကေလးဟု ထင္ရွားကာ ႏွစ္ကိုယ္ခြဲ၊ သံုးကိုယ္ခြဲ၊ ေလးကုိယ္ခြဲစသည္ျဖင့္ တစ္ကိုယ္တည္း ဇာတ္ေကာင္ ကိုယ္ခြဲအမ်ဳိးမ်ဳိးခြဲ၍ သ႐ုပ္ေဆာင္ျပရာ ျမန္မာျပည္သူမ်ား စြဲမက္ေစခဲ့သည္။ ဦးဘကေလး ၏ ႐ုပ္ရွင္ပညာကို ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္းက
” ဘဝင္ရယ္ၿမိန္
ပၪၥသိန္ နတ္လူပ်က္လုိပ
အူတက္ေအာင္
ေပ်ာ္ေတာ္ဆက္မယ္လုိ႔
တစ္သက္ဝယ္မွန္း။
သ႐ုပ္ကယ္ဆင္
အလုပ္ယဥ္ယဥ္ႏွင့္
႐ုပ္တြင္ဦးေရႊ႐ိုးရယ္လို႔
(အိုဗ်ာ) ထိုးေရာ့ ေမာ္ကြန္း” ဟု ကဗ်ာစပ္၍ ခ်ီးက်ဴးထားသည္။
ကာတြန္းဆရာဦးဘက ေလး၏ ကာတြန္းမ်ားကား ကမၻာ႕ျပႆနာျဖစ္ေသာ ပထမ ကမၻာစစ္ႀကီး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ျပႆနာျဖစ္ေသာ ၁၉၂ဝ ျပည့္ ေက်ာင္းသားသပိတ္၊ ၁၉၂၆
ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ၁၉၂၇ သူပုန္ စံဖဲႏွင့္ ၁၉၃၁ ဆရာစံ ဂဠဳန္သူပုန္ အေရး ေတာ္ပံု၊ ၁၉၃၂ ခြဲေရးတြဲေရး၊ ဟိုအေရး၊ ဒီအေရးမ်ားအျပင္ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ ႐ုုပ္ရွင္ေလာကပါ မက်န္ေဝဖန္ ေလွာင္ေျပာင္ ေရးသား ခဲ့ေလသည္။
ထြဋ္ျမတ္ - Popular Journal
စာကိုး- စာနယ္ဇင္းကာတြန္းသမိုင္းစာတမ္း
